Laaglandzebra tenrec of minder geel en zwart stekelvarken

Geel en zwart als een bij, de laaglandzebra tenrec kan ook steken! Het kleine stekelvarken uit Madagaskar heeft een stekelige vacht waar hij dagelijks veel aan heeft. Hij gebruikt zijn stekels niet alleen om zijn roofdieren te intimideren, maar ook om met zijn medeschepselen te communiceren. De zebratenrec van de laaglanden heeft de bijzonderheid stridulaties uit te zenden door over zijn stekels te wrijven. Ga naar Madagaskar en ontdek het enige zoogdier ter wereld dat tjilpt.

Wie is de laaglandzebra tenrec?

De laaglandzebra tenrec behoort tot de orde Afrosoricidae en familie Tenrecidae. Het dier is 16 tot 19 cm lang en weegt tussen de 125 en 280 g. Ondanks zijn gelijkenis met het stekelvarken (waardoor het zijn bijnaam van klein geel en zwart stekelvarken kreeg), is het niet verwant aan het knaagdier. Twee soorten zebratenrecs, zeer dicht bij elkaar, leven uitsluitend in Madagaskar:

• Vlakten of laaglandzebra tenrec (Hemicentetes semispinosus);
• De hoogland- of bergzebra tenrec (hemicentetes nigriceps).

Hoe herken je de laaglandzebra tenrec?

Het Malagassische zoogdier heeft een rond lichaam, een kegelvormig gezicht, kleine oren en een lange, spitse snuit. Zijn poten zijn kort en zijn staart bestaat bijna niet. Zijn kleine oogjes geven hem geen goed zicht. De laaglandzebra tenrec heeft een zwarte vacht, in de lengterichting gestreept met geel. De tweekleurige vacht van het kleine zoogdier helpt het zichzelf te camoufleren in het gebladerte terwijl het de grond afzoekt op zoek naar voedsel. Zijn lichaam is versierd met zowel hard haar als stekels die vooral opvallen op zijn kop, waar ze een rechtopstaande gele kroon vormen.

Waar worden de stekels van de zebra tenrec voor gebruikt?

In tegenstelling tot de egel kan de laaglandzebra tenrec zich niet opkrullen om zichzelf te beschermen tegen een aanval. Als hij zich bedreigd voelt, moet hij zijn stekels als verdediging gebruiken. In aanwezigheid van een roofdier heft het kleine dier de stekels van zijn kop en zijn rug op als een vorm van intimidatie. Als dit afschrikmiddel niet het gewenste effect heeft, stormt de zebra tenrec rechtstreeks op zijn aanvaller af, gericht op de snuit of de benen. Net als bij het stekelvarken kunnen zijn afneembare stekels op zijn vijand geplant blijven en daarna snel teruggroeien.

Zebra Tenrec: hoe striduleert het?

Het kleine geel-zwarte stekelvarken heeft nog een andere bijzonderheid: het kan met zijn soortgenoten communiceren door stridulaties uit te zenden. Deze geluidstechniek wordt gebruikt door bepaalde Insecten – zoals krekels, sprinkhanen, sprinkhanen – of door adders. De laaglandzebra tenrec heeft tussen de 7 en 16 gespecialiseerde stekels die hij tegen elkaar wrijft om een ​​hoog, hoogfrequent geluid te produceren dat alleen hoorbaar is voor zijn soortgenoten. Dit akoestische communicatiemechanisme is alleen gericht tot leden van zijn soort met als doel, heel vaak, te waarschuwen voor gevaar. De laaglandzebra tenrec is het enige zoogdier waarvan bekend is dat het kan striduleren.

Waar leeft de laaglandzebra tenrec?

De laaglandzebra tenrec, een soort die endemisch is in Madagaskar, koloniseert voornamelijk het oosten van het eiland. Zoals de naam al doet vermoeden, leeft het kleine geel-zwarte stekelvarken in de laaglanden, in tropische regenwouden, primair en secundair, gelegen van zeeniveau tot 1550 m hoogte. Het wordt ook gevonden op landbouwgrond, in weilanden en in de tuinen van lokale mensen. Het zoogdier leeft in familieholen die het graaft in vochtige grond en sluit met een prop bladeren. Dag en nacht jagend (zijn neef in het hoogland is meer nachtactief), voedt de laaglandzebra tenrec zich bijna uitsluitend met regenwormen die hij losmaakt door met zijn voorpoten op de grond te tikken.

Hoe broedt de zebra tenrec?

De soort is het hele jaar door gezellig, maar tijdens de paartijd kunnen er gevechten plaatsvinden tussen rivalen. Ook de mannetjes worden territoriaal en bakenen duidelijk hun domein af met behulp van hun uitwerpselen en geursporen. Bij de laaglandzebra tenrec zijn beide geslachten zeer vroeg geslachtsrijp, ongeveer een maand oud. De broedperiode vindt plaats tijdens het regenseizoen, tussen september en december. Het mannetje maakt het vrouwtje het hof door met de neus naar boven gericht om haar heen te snuffelen. Als deze niet ontvankelijk is, kan ze haar vrijer afwijzen door zijn geslachtsdelen te prikken. Omgekeerd, wanneer het mannetje niet wordt afgestoten, kan hij zijn partner benaderen, aan haar nek en achter snuffelen terwijl zij aan haar neus knabbelt.

Hoe worden jonge zebratenrecs grootgebracht?

Na een draagtijd van 55 tot 63 dagen vindt het afkalven plaats tussen december en maart. De aanstaande moeder zal er van tevoren voor gezorgd hebben dat ze met haar snuit een nest in de grond van het hol heeft gegraven. Het nest telt tot 6 welpen die ongeveer 11 g wegen en tussen de 5,5 en 6,5 cm lang zijn. Merk op dat ze geen pieken hebben wanneer ze ter wereld komen (de pieken verschijnen binnen 24 uur). Direct na de geboorte stoft het vrouwtje de neus van haar baby’s af om ze te helpen goed te ademen. Bij deze soort zorgen beide ouders voor de jongen (zorg is echter alleen in gevangenschap waargenomen). Het mannetje laat zijn kroost tegen zich aankruipen terwijl de moeder het nest schoonmaakt en de verdwaalde jongen binnenbrengt. Ze geeft ze wat meer vrijheid als ze eenmaal de stridulatietechniek hebben aangeleerd, ongeveer een week na de geboorte, om via geluid contact te houden. Het spenen vindt plaats tussen de 17e en 25e dag.

Is de zebra tenrec een bedreigde diersoort?

Tot de roofdieren van het kleine gele en zwarte stekelvarken behoren voornamelijk boa’s, mangoesten, fossa’s en civetkatten. Het stekelige zoogdier wordt af en toe door mensen opgejaagd vanwege zijn vlees. Momenteel wordt de laaglandzebra tenrec vermeld als minst zorgwekkend door de International Union for Conservation of Nature (IUCN) en wordt hij niet beschouwd als een bedreigde diersoort. Zoals veel wilde dieren wordt zijn natuurlijke habitat echter bedreigd door ontbossing en bosbranden. De korte levensverwachting ligt tussen de 2 en 3 jaar.

Fotocredit: Frank Vassen