Het spookdiertje, een kleine nachtelijke aap met grote ogen

Het spookdier ziet eruit als geen ander met zijn enorme ogen die hem een ​​zeer goed nachtzicht geven. Begiftigd met een vreemd gezicht, wekt de kleinste primaat ter wereld hebzucht op. In Zuidoost-Azië heeft de intensieve vangst om er een huisdier van te maken duidelijk bijgedragen aan de afname van de populaties. Focus op een soort Gremlins-achtige aap die zichzelf in gevangenschap laat sterven.

De spookdiertje, een aap die in de hand past

het spookdiertje (Tarsusluister)) is een geslacht van haplorrhine-primaten die, in tegenstelling tot Strepsirrhines, het rhinarium (of truffel) hebben verloren ten gunste van een neus. Behorend tot de Tarsiidae-familie, is de aap verdeeld in 3 groepen volgens zijn verspreiding. Er wordt dus een onderscheid gemaakt tussen het westelijke spookdiertje, het oostelijke spookdiertje en het Filippijnse spookdiertje. Onder de verschillende soorten (tussen 12 en 18, het aantal is discutabel), kunnen we de Horsfield spookdiertje noemen (Tarsius bancanus), Dian’s spookdiertje (Tarsius bancanus), het Peleng spookdiertje (Tarsius pelengensis), het spookdiertje van Sangihe (Tarsius pumilus), het dwergspookdiertje (Tarsius sangirensis), het spectrale spookdiertje (Tarsius spookdier), het Filippijnse spookdiertje (Tarsius syrichta) en het Lariang spookdiertje (Tarsius lariang). Het Aziatische zoogdier is maximaal 10 cm hoog, het mannetje weegt 80 tot 160 g en het vrouwtje ongeveer 110 g. De kleinste primaat ter wereld past in de palm van een mensenhand.

Tarsier: multidirectionele oren

Het uiterlijk van de spookdiertjes varieert subtiel van de ene soort tot de andere, maar ze hebben allemaal gemeenschappelijke specifieke kenmerken die hun nachtelijke en boomlevensstijl vergemakkelijken. Zo wordt het kleine gedrongen lichaam van het zoogdier verlengd met een lange geschubde staart aan de onderkant, zoals die van een rat. Bijna naakt en meestal onderbroken door een plukje haar, dient het staartaanhangsel als een statief om zijn evenwicht te bewaren en rechtop op een tak te staan. De zijdezachte en dikke vacht varieert van grijs tot bruin of oker. Zijn grote vliezige oren, vergelijkbaar met die van een vleermuis, zijn extreem gevoelig voor de kleinste geluiden en kunnen zich in alle richtingen oriënteren.

De grote uitpuilende ogen van het spookdiertje

Naast zijn miniatuurformaat wordt het spookdier vooral gekenmerkt door grote vooruitstekende ogen die 1,5 cm kunnen bereiken (groter dan zijn hersenen). Net als de uil heeft hij de bijzonderheid dat hij zijn kop 180° kan draaien en dus achter zich kan kijken zonder zijn lichaam te bewegen. Dit vermogen, mogelijk gemaakt door een flexibele en elastische nek, stelt hem in staat om de onbeweeglijkheid van zijn ogen te compenseren, die te groot zijn om in hun kassen te draaien en vastzitten aan de schedel. Voor de goede orde, dit vreemde dier inspireerde de verschijning van Master Yoda, een beroemd personage uit de Star Wars-saga. Maar het uiterlijk van de spookdiertje doet ook sterk denken aan de oncontroleerbare wezens uit de Amerikaanse film Gremlins.

Spookdier, een naam geërfd van zijn tarsi

Het spookdiertje dankt zijn naam aan het achterste deel van zijn voet, de tarsus genaamd, dat bijzonder langwerpig is. In het bijzonder versmelten de tarsale botten tussen de uiteinden van het scheenbeen en het kuitbeen samen bij de enkel. Deze specificiteit werkt als een schokdemper wanneer hij van de ene boom naar de andere springt. Achterpoten die twee keer zo lang zijn als het lichaam, laten het spookdier toe om zichzelf van romp naar romp voort te stuwen. Het zoogdier heeft ook de langste handen (in verhouding tot zijn grootte) van alle primaten. Namelijk dat het spookdiertje niet loopt maar zich met sprongen voortbeweegt, als een kikker. De vingers en tenen hebben zelfklevende kussentjes en nagels die het dier helpen takken en prooien te grijpen. De gebogen klauwen die op de tweede en derde vinger zijn geplaatst, worden gebruikt voor het verzorgen.

De spookdiertje, Zuidoost-Aziatische aap

De primaat koloniseert uitsluitend de Filippijnen en Indonesië. De verspreiding en habitat variëren afhankelijk van de soort, hier zijn enkele voorbeelden:

• Het spookdiertje leeft vooral in Indonesië, op Celebes (Sulawesi) en op het eiland Seleyar, waar het de oude en secundaire bossen bezoekt, evenals de kusten en de randen van plantages. Het spectrale spookdiertje wordt vaak beschreven als een laaglandsoort, die zich over het algemeen ontwikkelt op een hoogte van minder dan 100 m;
• Het spookdiertje van Horsefield (tarsius bancanus), afkomstig uit het zuiden van Sumatra en Borneo, gedijt in een verscheidenheid aan habitats zoals dichte bamboe, oerwouden en regenwouden. De soort komt ook voor in lage, struikachtige vegetatie, ook rond dorpen;
• De Filippijnse spookdier (carlito syrichta) is, zoals de naam al doet vermoeden, een endemische soort van de zuidoostelijke Filippijnen (eilanden Bohol, Dinagats, Leyte, Samar en Mindanao). Het beslaat oude en secundaire bossen, van zeeniveau tot 750 m hoogte;
• De hoge berg pygmee spookdiertje (tarsius pumilus) komt voor op Celebes (Sulawesi), in tropische wouden op grote hoogte.

Het spookdiertje, de enige 100% vleesetende primaat

Het spookdier is de enige volledig vleesetende primaat ter wereld, de anderen zijn vegetariërs of alleseters. De aap voedt zich voornamelijk met Insecten zoals kevers, sprinkhanen, krekels, kakkerlakken, vlinders, motten, bidsprinkhanen, mieren of krekels. Sommige spookdiertjes jagen op gewervelde dieren zoals hagedissen, kikkers of slangen. Met zijn lange vingers en tenen kan hij ook vliegende soorten vangen, zoals vleermuizen en kleine vogels wiens veren en snavels hij kan verorberen dankzij zijn sterke kaken en tanden. Wanneer het spookdiertje zijn prooi grijpt, zorgt hij ervoor dat hij zijn ogen sluit om ze te beschermen tegen mogelijke beten of aanvallen.

De spookdier, een nachtelijke jager

Het spookdier is een dier dat ’s nachts jaagt en overdag rust, beschut tegen de zon. Tijdens het slapen kiest hij een verticale tak in dichte begroeiing, een holle boom of gebladerte dicht bij de grond om maximale frisheid te hebben. Net als vleermuizen communiceert de aap met zijn medeschepselen door middel van hoogfrequent ultrageluid, onhoorbaar voor de meeste dieren. Door dit vermogen kan hij discreet blijven en niet worden opgemerkt door roofdieren. Sociaal gedrag hangt af van de soort: het oostelijke spookdiertje, het meest sociaal, evolueert vaak in kleine groepen van twee of drie individuen, terwijl het westelijke spookdiertje, meer eenzaam, zijn soortgenoten alleen tijdens het broedseizoen vindt.

Het kleine spookdiertje

Het spookdiertje kan zich in alle seizoenen voortplanten en heeft twee nesten per jaar. Aan het einde van een draagtijd van ongeveer 6 maanden baart het vrouwtje een enkel kalf dat zich in een zeer vergevorderde staat van ontwikkeling bevindt. Met een lengte tussen 1,80 en 1,90 cm inclusief staart en een gewicht van 25 tot 27 g, heeft de pasgeborene zijn ogen open en een jas aan zodra hij ter wereld komt. De baby slaagt erin om in twee dagen een boomstam te beklimmen en na vier dagen van boom naar boom te springen. De moeder beweegt met haar kroost in haar bek of klampt zich vast aan haar buik. Ze geeft haar baby 2 maanden borstvoeding voordat ze hem aanmoedigt om te eten als volwassenen. Als het jong eenmaal alleen kan jagen, verlaat het de moederschoot om zijn eigen territorium te vestigen. Het bereikt geslachtsrijpheid tussen de leeftijd van 1 tot 2 jaar.

Het spookdiertje, een bedreigde diersoort

Gezien zijn grootte is het spookdier een gemakkelijke prooi voor veel dieren zoals katten, roofvogels, boomslangen en kleine carnivoren. De soort wordt voornamelijk bedreigd door de vernietiging van zijn leefgebied als gevolg van ontbossing voor landbouw (palmolie en andere plantages), mijnbouw en het vrijmaken van land om vee te laten grazen. Samen met de degradatie van zijn leefgebied vormt de druk van het massatoerisme een verstoring voor de primaat. Alle spookdierpopulaties worden door de International Union for Conservation of Nature (IUCN) als “afnemend” beschouwd.

Dodelijke gevangenschap voor de spookdiertje

Het gebruik van het spookdier als huisdier heeft grotendeels bijgedragen aan de drastische achteruitgang van de populaties. Je moet weten dat deze primaat het leven in een kooi niet ondersteunt, omdat hij ondanks zijn kleine formaat grote ruimtes nodig heeft om te gedijen. Begiftigd met een zeer angstig temperament, kan het spookdier zichzelf verminken als het gevangen zit of gestoord wordt door de menselijke aanwezigheid. Waarnemingen hebben inderdaad aangetoond dat de aap, gekweld door stress, in staat is zichzelf te laten sterven door zijn ademhaling te blokkeren. Hij kan ook omkomen door met zijn fragiele hoofdje heel hard tegen de tralies van zijn kooi te stoten. Beschermende maatregelen verbieden het nu om de spookdiertjes te vangen, te doden of in gevangenschap te houden. De levensduur van het zoogdier is 8 tot 12 jaar in het wild.