De rivierkreeft, de bijna uitgestorven schaaldier uit onze rivieren. Hoe en waar woont hij?

Dit kleine tienpotige schaaldier (met tien poten) dat gewend is in zoet water te leven, is gemakkelijk te herkennen aan zijn paar krachtige klauwen en zijn imposante borststuk. Aan de achterkant zorgt een brede staartvin ervoor dat hij zich scherp kan terugtrekken in geval van gevaar. Een zeer ongelijk wapen in het licht van de bedreigingen die eraan hangen en in het bijzonder op inheemse rassen.

Portret van een minischaaldier

Met een gemiddelde lengte tussen 4 en 20 cm, uitgerust met een goed ontwikkeld borststuk en sterke klauwen, lijkt de rivierkreeft op een kreeft in miniatuurversie. Als er ongeveer 600 soorten in de wereld zijn, zijn er momenteel negen in Frankrijk vermeld: drie autochtone variëteiten (die in hun natuurlijke verspreidingsgebied voorkomen) en zes allochtone variëteiten (exotische soorten die vrijwillig of niet door de mens zijn geïntroduceerd).

Inheemse rivierkreeftsoorten:

• Witvoetige rivierkreeft
• Roodpootkreeft
• Torrent Rivierkreeft

Allochtone rivierkreeftsoorten:

• Pacifische rivierkreeft
• Amerikaanse rivierkreeft
• Louisiana rivierkreeft
• Slanke kreeft
• jonge rivierkreeft
• calico rivierkreeft

Een rustige woonomgeving

De tienpotige schaaldier komt voor in onze zoetwaterlopen en hydraulische reservoirs: rivieren, kanalen, meren, vijvers, dammen, bergbekkens, enz. Zijn voorkeurshabitat wordt gekenmerkt door helder, goed zuurstofrijk water met een stevige bodem, zonder overmatige vegetatie. gespannen. Het dier houdt van steile oevers waar het diepe kuilen graaft, maar ook van plaatsen bezaaid met stronken, stenen en andere schuilplaatsen. De rivierkreeft zwemt niet echt, hij beweegt met kleine sprongetjes achteruit en slaat met zijn staart hard tegen het onderste deel van zijn lichaam. Op deze manier kan ze kilometers reizen nadat ze water in haar kieuwen heeft opgeslagen, waardoor ze op het droge kan ademen. En als ze hun levensomstandigheden niet leuk vinden, aarzelen de schaaldieren niet om te migreren en lange tijd te lopen totdat ze een aangenamer waterpunt vinden.

Een maaltijd gemaakt van restjes

De rivierkreeft is vooral ’s nachts actief, in de koelte, om op zoek te gaan naar voedsel. Hij is bijna allesetend en vooral detrivoor en eet insectenlarven, weekdieren, viseieren en alle resten die door waterwegen worden afgevoerd: dode bladeren, kleine algen, waterboterbloemwortels, kadavers van dieren, dode vissen… En in de winter vast, behalve voor de Amerikaanse variëteit die blijft voeden.

Rivierkreeftrui: boordevol calcium

Zoals alle schaaldieren heeft de rivierkreeft een zeer resistente harde huid, exoskelet genaamd, die hem beschermt maar ook voorkomt dat hij groeit. Om door te kunnen groeien moet hij regelmatig dit schild kwijt: het is de rui. In deze periode is de rivierkreeft zacht en daardoor erg kwetsbaar en zal hij zich verstoppen. Het exoskelet is rijk aan calcium en vormt een kwaliteitsmaaltijd voor de rivierkreeft die het zal eten om de voedingsstof terug te winnen die zal worden gebruikt om het nieuwe te verharden. Na acht tot tien dagen is het borstschild weer stevig en kan de rivierkreeft zich weer uit zijn schuilplaats wagen. Tijdens het eerste jaar vervellen de rivierkreeften zeven tot acht keer. Volwassen zal het vrouwtje één keer per jaar ruien, het mannetje twee keer en drie keer voor de Amerikaanse rivierkreeft.

Voortplanting van rivierkreeften: tot 500 eieren per legsel

De mannelijke rivierkreeft heeft een paar aangepaste poten waardoor hij het vrouwtje kan bevruchten, dat op het juiste moment met haar buik in de lucht gaat staan. De paring vindt plaats in de herfst (september – november) wanneer de watertemperatuur onder de 10° daalt. De eieren worden enkele weken later gelegd en broeden dan 6 tot 9 maanden uit, afhankelijk van de watertemperatuur. Het uitkomen vindt plaats in de lente en de baby’s blijven de eerste vijftien dagen aan de buik van hun moeder vastgemaakt voordat ze geleidelijk loskomen om te beginnen met zwemmen en zelfstandig bewegen. De vruchtbaarheid van Europese rivierkreeften is laag, wat deels hun achteruitgang verklaart: ze planten zich één keer per jaar voort en leggen gemiddeld 60 tot 150 eieren, afhankelijk van de soort, met uitzondering van de dunpotige rivierkreeft die tot 500 eieren kan leggen. Ter vergelijking: de rode moeraskreeft plant zich 1 tot 2 keer per jaar voort en legt telkens 100 tot 500 eieren.

Rivierkreeft: overal roofdieren

Veel dieren houden van rivierkreeften, vooral tijdens de delicate ruiperiode. Tot zijn roofdieren behoren veel vissen (karper, snoek), watervogels (reiger, visarend) en zoogdieren zoals otter, nutria en… de mens die zich tegoed doet aan zijn malse en verfijnde vlees. Zonder de andere rivierkreeften te vergeten, want het kleine schaaldier is een kannibalistisch dier!

Een bevolking in gevaar

Sinds het einde van de 19e eeuw heeft de verspreiding van rivierkreeften in Frankrijk ingrijpende veranderingen ondergaan, gekenmerkt door een schaarste aan inheemse soorten. Er zijn verschillende oorzaken geïdentificeerd, waaronder de verspreiding van aphanomycose (ook rivierkreeftenplaag genoemd, veroorzaakt door een microscopisch kleine schimmel). Amerikaanse rivierkreeften zijn zogenaamde gezonde dragers van deze ziekte die ze helpen verspreiden. Naast de concurrentie van uitheemse soorten, waarvan sommige echt invasief zijn, hebben er grote veranderingen plaatsgevonden, zoals de aantasting van natuurlijke omgevingen en de verandering van de waterkwaliteit. In minder dan een eeuw hebben deze meedogenloze veranderingen een grote impact gehad op de inheemse rivierkreeftpopulaties, die in het hele gebied sterk zijn afgenomen.

Help de rivierkreeft

Geconfronteerd met deze constatering heeft Frankrijk een regelgevend kader ingevoerd met het decreet van 21 juli 1983 betreffende de bescherming van inheemse soorten en hun leefgebied. Onema, een nationale openbare instelling die onder toezicht staat van het ministerie van Duurzame Ontwikkeling, werkt samen met onderzoekers aan de invasiemechanismen van deze soorten en controlemethoden. De agenten strijden ook tegen de stroperij van inheemse soorten en tegen de introductie in natuurlijke aquatische milieus van niet-inheemse rivierkreeften. Andere maatregelen completeren het arsenaal aan bescherming en regulering, met name als reactie op Europese regelgeving. In juli 2016 publiceerde Europa een lijst van 37 invasieve soorten die de lidstaten moeten bestrijden, waaronder de drie varianten: American, California en Louisiana.