Zijn libellen met uitsterven bedreigd?

Het aantal artikelen is onlangs vermenigvuldigd om aan te geven dat libellen met uitsterven worden bedreigd. Het verdwijnen van soorten roept vaak hartstochtelijke reacties op, dus het is belangrijk om voorzichtig te zijn en de ins en outs van een dergelijke situatie zorgvuldig te onderzoeken. Dit stellen we voor in dit artikel over libellen.

Libellen tegen mensen?

Onze beschavingen beleven een moment van heronderzoek van de relatie tot de natuur. Binnen de debatten die dit genereert, komt de nuance niet vaak voor. I’homo sapiens wordt er regelmatig van beschuldigd slechts een vernietiger van de natuur te zijn, omdat zijn activiteiten aan de basis liggen van het verdwijnen van vele soorten. De libel is een van die fragiel uitziende dieren die ideaal zijn om het idee te voeden dat er een gevecht is tussen mens en natuur, waarbij de laatste zonder verdediging wordt gepresenteerd. Laten we de situatie eens nader bekijken.

Als je een betoverende natuur in beeld wilt brengen, zal de libel heel gemakkelijk zijn plaats vinden, slank als hij is. Het behoort tot de groep van odonaten, waartoe ook waterjuffers behoren. Ze tollen vanaf het begin van de lente boven de vlakken en waterwegen en helpen een landschap met magische accenten samen te stellen. Deze insecten charmeren ons met hun kleuren en vormen geen enkel gevaar voor ons: ze bijten niet. Ze maken niet eens een geluid.

Ook is de vernietiging van wetlands vandaag de dag de grootste bedreiging voor hun bestaan, en dit op wereldschaal. Sinds december 2021 staan ​​libellen op de rode lijst van bedreigde diersoorten die is opgesteld door de International Union for Conservation of Nature (IUCN), een niet-gouvernementele organisatie die een referentie is in de wetenschappelijke gemeenschap.

Op wereldschaal wordt het aandeel van bedreigde soorten geschat op 16% (6.016 soorten zijn bestudeerd), een volume dat 25% bereikt in Zuid- en Zuidoost-Azië. Een studie uit 2016 had alleen al voor Europees Frankrijk een met uitsterven bedreigde dreiging geregistreerd die twintig van de 89 soorten libellen weegt. Ook het gebruik van pesticiden en klimaatverandering zijn geïdentificeerde oorzaken.

Waarom krimpen wetlands?

In Frankrijk moedigde het ministerie van milieu in 1991 de oprichting aan van een groep van 16 deskundigen, met name om adviezen op te stellen voor de tenuitvoerlegging van een nationale strategie voor de bescherming van wetlands. Deze groep experts communiceert veel om de problemen van deze specifieke gebieden beter te begrijpen. Laten we de inhoud van hun werk eens bekijken om het duidelijker te zien.

In Frankrijk associeert de collectieve verbeelding wetlands en ongezondheid nauw met de aanwezigheid van muggen die lange tijd malaria (ook wel malaria genoemd) en andere ziekten hebben overgebracht, zowel bij mensen als bij huisdieren, waaronder vee. Regio’s als Sologne, Camargue of Dombes werden in de 19e eeuw nog steeds door de ziekte getroffen.

De verbetering van de levensomstandigheden, het gebruik van kinine en pesticiden, evenals het droogleggen van moerassen leidden tot het verdwijnen van bepaalde ziekten en de vermindering van andere aan het einde van de Tweede Wereldoorlog. Helaas, de komst van de tijgermug (Aedes albopictus) in de vroege jaren 2000 in het zuidoosten van metropolitaans Frankrijk, gevolgd door een constant groeiende aanwezigheid in de richting van het noorden, opnieuw de relatie met het insect gespannen omdat het verantwoordelijk is voor de overdracht van virussen zoals knokkelkoorts, chikungunya en zika.

Maar studies tonen aan dat deze soort goed is aangepast aan de stedelijke omgeving, zonder dat het specifiek gekoppeld is aan de aanwezigheid van wetlands. Dit heeft de lancering door Frankrijk van een nationale strategie voor biodiversiteit (SNB) in 2004 dus niet belemmerd. Het had met name tot gevolg dat beschermde gebieden werden gecreëerd en de groene en blauwe gordel werden ingevoerd. Sterker nog, tussen 1960 en 1990 was 50% van het oppervlak van wetlands in Frankrijk verdwenen. Maar sinds 1990, zonder dat de verdwijning is gestopt, is de trend vertraagd.

Het verlies van wetlands is echter een wereldwijd fenomeen, evenals de bedreiging voor libellen. Wetenschappers schatten dat 64% van de wetlands op aarde sinds 1900 is verdwenen, met een nog hoger cijfer in Azië. De mens heeft vooral water nodig voor de ontwikkeling van de landbouw. Ze hebben ook bescherming nodig tegen overstromingen. Het antwoord op deze behoeften wordt zelden gedaan door rekening te houden met het evenwicht van ecosystemen.

Libellen en muggen

Bepaalde gebieden zijn plaatsen van experiment om te proberen duurzame antwoorden te vinden op de problemen die zich voordoen voor de mens en die verenigbaar zijn met het behoud van de biodiversiteit.

De Europese regelgeving met betrekking tot het op de markt brengen van biociden die in 1998 van start ging, leidde tot een vermindering van bruikbare biociden, met name voor de bestrijding van muggen. Er zijn onderzoeks- en experimenteeracties opgezet om nieuwe biociden of alternatieve oplossingen te vinden.

In de categorie biociden, Bti (Bacillus thuringiensis israelensis), een bacterie die van nature in de bodem aanwezig is, won door zijn hoge selectiviteit en lage toxiciteit: vandaag is het het enige larvale insecticide dat in Europa is goedgekeurd voor de bestrijding van muggen. Diepgaande studies in de Camargue hebben echter aangetoond dat ecosysteembeheer uiterst delicaat is. Een sterke vermindering van de aanwezigheid van muggen veroorzaakt door het gebruik van Bti heeft inderdaad een grote invloed op de soorten die ervan afhankelijk zijn voor hun voedsel. Het blijkt dat odonaten (waar libellen, zoals we ons herinneren, deel van uitmaken) afhankelijk zijn van de aanwezigheid van muggen, net als spinnen en vogels. De libel is een carnivoor die zich voedt met kikkervisjes, kleine vissen en muggen. Ook in de Camargue leidt de afname van de muggenpopulatie veroorzaakt door het gebruik van Bti tot een halvering van de rijkdom en overvloed aan odonaten.

Acties op ecosystemen zijn altijd delicaat gebleken. Muggen zijn zeker schadelijk, maar ze spelen een rol in de voedselketen. Op dit moment zou je dus kunnen zeggen dat het lot van libellen is gekoppeld aan dat van muggen.

We mogen het zoeken naar oplossingen echter niet opgeven, want niet alle muggensoorten zijn schadelijk, ze steken niet allemaal. Acties voor het behoud van wetlands moeten daarom parallel worden voortgezet met het zoeken naar oplossingen om mensen te beschermen tegen ziekten die worden overgedragen door muggen.