Xerus of handpalmrat, Afrikaans knaagdier dat in kolonies leeft

De xerus of handpalmrat is een knaagdier afkomstig uit Afrika. In tegenstelling tot zijn neefje de eekhoorn klimt dit kleine zoogdier niet in bomen maar blijft altijd met de voeten op de grond. Een gezellig dier, het evolueert binnen kolonies die een collectief hol delen. Portret.

Xerus, een naaste verwant van de eekhoorn

De xerus of palmrat is een klein zoogdier dat behoort tot de orde Rodentia (knaagdieren) en de familie Sciuridae waartoe ook gewone eekhoorns behoren. Het geslacht xerus – ook wel gravende eekhoorn of palmeekhoorn genoemd – omvat de volgende soorten:

• Xerus erythropus, vooral aanwezig in West-Afrika (Marokko, Mauritanië, Senegal, Ethiopië, Oeganda, enz.);
• Xerus inauris, of Kaapse gravende eekhoorn, is endemisch in zuidelijk Afrika (Zuid-Afrika, Botswana en Namibië);
• Xerus rutilus, of bleke palmrat, in Oost-Afrika.

Xerus: een staart zo lang als zijn lichaam

De xerus- of handpalmrat heeft een dikke vacht die uniform gekleurd is van lichtbruin tot donkerbruin, afhankelijk van de regio. Kort op het lichaam en bossig aan de staart, zijn vacht heeft een kleur die versmelt met die van de grond. Een witte lengtestreep loopt langs de zijkanten – van de schouder tot het kruis – terwijl een fijnere lijn de grote ogen omlijst. De buik is grijs of witachtig en de staart omzoomd met zwart, wit en bruin. Met zijn ronde kop en lange snuit lijkt de xerus op zijn neef de eekhoorn, maar verschilt in zijn kleine, bijna onzichtbare oren. Afhankelijk van de soort weegt de handpalmrat tussen de 300 g en 1 kilo, is hij tussen de 22 en 30 cm lang en vertoont zijn staart, even groot als zijn lichaam, een lengte van 18 tot 28 cm.

Het goed onderhouden hol van de palmrat

Zoals eerder gezien, bezetten de verschillende soorten xerus verschillende regio’s van het Afrikaanse continent. Hun gevarieerde leefgebied omvat savanne, open bossen, bossen, halfwoestijnen en droge omgevingen. Het knaagdier slaapt in een hoofdkamer op de bodem van een hol met meerdere galerijen en ingangen die het heeft gegraven met zijn lange gebogen klauwen. Zijn ondiepe slaapplaats bevindt zich meestal in de wortels van een struik en siert de grond met droog gras en twijgen. Het komt voor dat de sciurid de toegang tot zijn huis verstopt met aarde om in alle veiligheid te kunnen slapen. Sedentair en huiselijk, het dier zorgt goed voor zijn huis dat het regelmatig onderhoudt, vooral na slecht weer om de toegangen vrij te maken.

Xerus, vooral plantenetend en insectenetend

Xerus is een allesetende soort, dat wil zeggen, hij eet voedsel van plantaardige en dierlijke oorsprong. Het gevarieerde dieet omvat scheuten, wortels, bladeren, vruchten die op de grond worden gevonden, stengels, knolplanten (zoete aardappel, cassave, yam), granen (maïs), pinda’s, noten en andere soorten zaden. De palmrat eet af en toe Insecten, eieren, kleine vogels en hagedissen. Voor de anekdote gebruikt de xerus zijn staart als parasol wanneer hij zijn voedsel zoekt onder een brandende zon.

De handschriftrat, op zijn gemak op het droge

Ondanks zijn gelijkenis en verwantschap met de eekhoorn, is de xerus geen boomsoort en leeft hij uitsluitend op de grond. Net als stokstaartjes kan hij op zijn achterpoten staan ​​om de horizon te overzien. In staat om roofdieren te detecteren door middel van reuksignalen, snuift de palmrat de uitwerpselen op die onderweg zijn uitgestrooid en verkent zijn voedselgebied met grote zorg. In geval van dreiging is zijn eerste reactie om zijn toevlucht te zoeken in zijn hol. Als zijn hol niet in de buurt is, beweegt het knaagdier met zijn staart, laat zijn klauwen los en laat een reeks doordringende kreten horen om de aanvaller te intimideren. Als de lokale bevolking van Afrika er een giftige beet aan toeschrijft, zijn het in werkelijkheid de streptokokken in het speeksel die ernstige bacteriële infecties kunnen veroorzaken.

Xerus gemeenschapsleven

De palmrat is een zeer sociale soort die zich ontwikkelt in kolonies van maximaal dertig individuen. U moet weten dat buiten het broedseizoen de mannetjes alleen leven, terwijl de vrouwtjes en de jongen bij elkaar blijven. Leden van de stam delen collectieve holen die bestaan ​​uit uitgebreide netwerken van galerijen. Dit gezellige dier accepteert zonder terugdeinzen de buurt van andere knaagdieren zoals stokstaartjes. De xerus is strikt overdag actief en vertrekt elke ochtend op zoek naar voedsel, maar komt nauwelijks ver van zijn hol vandaan, klaar om daar zijn toevlucht te zoeken bij het minste gevaar. Gedurende deze tijd beschermt een schildwacht het territorium en waarschuwt met hoge fluittonen. Eenmaal tevreden, brengt het zoogdier over het algemeen de middag door met zonnebaden, zichzelf verzorgend voordat hij terugkeert naar de gemeenschappelijke ruimte om de nacht door te brengen.

Xerus: snel volwassen geworden

Xerus-paring vindt het hele jaar door plaats met een piek in de winter. Aan het einde van een draagtijd van 64 tot 78 dagen komt het vrouwtje Xerus erytropus baart 1 tot 2 jongen. In de Kaap gravende eekhoorn (Xerus inauris), duurt de dracht korter (42 tot 49 dagen) en kan het nest 4 jongen krijgen. Blind en naakt bij de geboorte, pasgeborenen openen hun ogen 1 maand nadat ze ter wereld zijn gekomen. Ze blijven 1,5 maand in het hol en worden na 52 dagen gespeend. Afwezig bij vrouwen, wordt bij mannen een sociale hiërarchie vastgesteld op basis van hun leeftijd. Zo verlaat de juveniel die geslachtsrijp is geworden (ongeveer 6 maanden) de familieschoot terwijl het jonge vrouwtje in de stam blijft. Het Afrikaanse knaagdier wordt opgejaagd door jakhalzen, wilde katten en roofvogels en heeft een levensverwachting van ongeveer 10 jaar.