Wie zijn de roofdieren van de Panda?

Het grote publiek kent twee soorten panda’s: de reuzenpanda (Ailuropoda melanoleuca) en de rode panda (Ailurus fulgens). In werkelijkheid bestaat er maar één echte pandasoort. Denk eens aan de wetenschappelijke namen: deze twee dieren behoren niet tot hetzelfde geslacht. Als ze hetzelfde worden genoemd, komt dat omdat deze twee dieren allebei een dieet volgen dat gespecialiseerd is in bamboe. Maar hun uiterlijk is compleet anders. Bovendien richt ons artikel zich alleen op de echte panda. Het zijn de roofdieren waar we het hier over hebben, nadat we kort de kenmerken ervan hebben herinnerd.

Wie is de reuzenpanda?

Iedereen heeft het gevoel dat ze de reuzenpanda kennen omdat deze zo emblematisch is. Het is inderdaad meteen herkenbaar, maar als je vragen stelt, besef je dat het eigenlijk vrij onbekend is. Het lijkt ons daarom belangrijk om enkele kenmerken ervan opnieuw te specificeren.

De reuzenpanda is endemisch in de bergachtige streken van China en leeft voornamelijk in de provincies Sichuan, Shaanxi en Gansu. Hij behoort tot de familie Ursidae, maar onderscheidt zich van andere soorten door zijn unieke silhouet. Hij meet gemiddeld 1,65 meter. Maar mannetjes zijn groter dan vrouwtjes en kunnen 1,80 meter lang worden. Wat het gewicht betreft, het kan 125 kg bereiken, met een gemiddelde van 105 kg.

Deze dieren hebben een robuuste morfologie. Hoewel geclassificeerd als carnivoren, besteden deze beren tot 14 uur per dag aan het consumeren van verschillende soorten bamboe, wat bijna 14 uur per dag bedraagt. 99% van hun dieet. Aangepast aan vochtige en koude omgevingen leven reuzenpanda’s op grote hoogte en leggen zelden lange afstanden af.

Het gedrag van reuzenpanda’s is vredig. Ze leven over het algemeen alleen, waarbij elk individu een territorium bezet dat duidelijk wordt afgebakend door zijn geur. Ze vermijden dus ontmoetingen met hun soortgenoten, behalve tijdens de paartijd. Deze dieren reproduceren zelden. Dit is de reden waarom elke dood kan worden gezien als een tragedie voor de soort. Vrouwtjes zijn slechts enkele dagen per jaar vruchtbaar. In gevangenschap worden er aanzienlijke inspanningen geleverd om de voortplanting te bevorderen, maar het is een dier dat moeilijk voort te planten is.

Wat is de grootste bedreiging waarmee de reuzenpanda al lange tijd wordt geconfronteerd?

Uiteraard kunnen we niet nalaten de mens te vermelden. De reuzenpanda was helaas het doelwit van stropers voor een lange tijd. Ze werden voornamelijk gestroopt vanwege hun huid, die op de zwarte markt als een waardevolle trofee werd beschouwd. Zijn vacht werd vooral gewaardeerd door gewetenloze verzamelaars. Deze illegale jacht heeft verwoestende gevolgen gehad voor de bevolking. Aan het begin van de jaren tachtig was het aantal wilde reuzenpanda’s alarmerend gedaald, tot nauwelijks duizend exemplaren.

De situatie was kritiek geworden en het uitsterven leek op handen. Het verlies van elke panda betekende niet alleen een klap voor de biodiversiteit, maar ook een stap dichter bij het uitsterven van de soort. De vernietiging van hun natuurlijke habitat door ontbossing en fragmentatie van hun territoria heeft niets geholpen. Maar gelukkig werd er gehoor gegeven aan de alarmsignalen van natuurbeschermingsdeskundigen en werden er dringende maatregelen getroffen. Dat maakten de Chinese autoriteiten in 2021 bekend dertig jaar inspanning had het mogelijk gemaakt de wilde populatie te verdubbelen. De reuzenpanda zou vandaag niet langer in echt gevaar verkeren. Sommige deskundigen zijn van mening dat we voorzichtig en waakzaam moeten blijven.

Een volwassen reuzenpanda heeft geen roofdieren, maar…

Menselijk ingrijpen bij het behoud van reuzenpanda’s heeft vaak veel bredere gevolgen dan aanvankelijk werd verwacht. De inspanningen om pandahabitats te beschermen en uit te breiden zijn dus ook ten goede gekomen aan andere soorten, zoals Sichuan takins. Deze hoefdieren, die eruit zien als een kruising tussen een koe en een berggeit, hebben hun populatie in het Tangjiahe National Reserve zien verdrievoudigen, dankzij beschermingsmaatregelen voor panda’s. Deze toename van het aantal takins heeft echter bijwerkingen op het bosecosysteem. Door zich te voeden met de bast van bomen, stellen takins die bomen bloot aan infecties en insectenplagen, waardoor de samenstelling van de bossen verandert en indirect gevolgen heeft voor panda’s, die de voorkeur geven aan bamboebossen met hoge bomen om hun kleine groot te brengen.

DE Chinese wilde zwijnen (Sus scrofa moupinensis) vormen een andere belangrijke bedreiging voor reuzenpanda’s. Ze concurreren rechtstreeks met panda’s om voedselbronnen, waaronder jonge bamboescheuten, die cruciaal zijn voor panda’s, vooral zwangere of zogende vrouwtjes. Panda’s vermijden gebieden die worden bewoond door wilde zwijnen, waardoor hun toegang tot essentiële voedselbronnen wordt beperkt. Bovendien brengen wilde zwijnen ziekten met zich mee, zoals hondenziekte en de varkensgriep, die kunnen worden overgedragen op panda’s en mogelijk verwoestende uitbraken binnen pandapopulaties kunnen veroorzaken.

Denk aan een ecosysteem…

Historisch gezien zijn de toproofdieren die in deze geografische gebieden aanwezig zijn, zoals sneeuwluipaarden en dholes (Cuon alpinus) en de wolven richtten zich vooral op jonge mensen zonder toezicht en zieke panda’s, twee categorieën niet in staat zichzelf te verdedigen. Maar het was voor deze dieren veiliger om zich te richten op takins en wilde zwijnen, waardoor het mogelijk werd deze dieren onder controle te houden en zo hun verspreiding te voorkomen. Tegenwoordig hebben stroperij en verlies van leefgebied echter geleid tot een virtuele uitroeiing van deze toproofdieren, waardoor het ecosysteem uit balans raakt.

De inspanningen voor natuurbehoud zijn nu gericht op het verzamelen van gegevens en het opstellen van evenwichtige plannen om de populaties hoefdieren en wilde zwijnen te beheren, terwijl de panda’s blijven worden beschermd. Natuurbeheerders moeten door deze ecologische complexiteit heen navigeren om oplossingen te vinden die rekening houden met de behoeften van alle betrokken soorten, en zo een duurzaam evenwicht in natuurreservaten te garanderen.

Door Laetitia Cochet – Gepubliceerd op 05/06/2024