Wat is de levenscyclus van libellen?

Libellen behoren tot de meest populaire insecten die in de buurt van waterpoelen leven. Volwassenen worden inderdaad vaak bewonderd om hun kleuren. Maar we vergeten gemakkelijk dat dit uiterlijk niet permanent is en alleen overeenkomt met een moment in het leven van het insect. Laten we het eens nader bekijken en gedurende zijn hele levenscyclus volgen.

Wat bedoelen we met “libel”?

Allereerst willen we erop wijzen dat er, wetenschappelijk gezien, een orde bestaat die de Odonata wordt genoemd en die is verdeeld in twee onderorden:

• Zygoptera, ook wel “damselfish” genoemd, wiens belangrijkste kenmerk is dat ze hun vleugels boven zich vouwen wanneer ze landen,
• En de Anisoptera. Dit zijn de grote libellen die in rust hun vleugels naar de zijkanten uitgevouwen houden.

In het dagelijks leven duidt de term “libelle” de twee suborders zonder onderscheid aan. Hun levenscyclus is op dezelfde manier georganiseerd: het ene deel van het waterleven en het andere vanuit de lucht.

Afgezien van hun schoonheid, is het weinig bekend dat deze dieren al meer dan 200 miljoen jaar geleden bestonden, met een anatomie die vergelijkbaar is met die we vandaag van hen kennen. Libellen wreven daarom met dinosaurussen, waren aanwezig toen de eerste vogels verschenen en kenden de eerste primaten. Deze insecten zijn bijna overal op de planeet aanwezig, met uitzondering van de poolgebieden. Wereldwijd worden meer dan 6.000 soorten libellen geregistreerd, waaronder ongeveer 130 in Midden-Europa en 90 in Europees Frankrijk.

De libel brengt het grootste deel van zijn leven door in het water.

Wetenschappers hebben tot 15 verschillende stadia geïdentificeerd waarin een ei uitgroeit tot de volwassen libel die iedereen kent. Het begint allemaal in het water. En de soorten variëren afhankelijk van het type waterpunt. In stilstaand water (meren, vijvers, vijvers, moerassen) vindt men Orthétrum. In langzaam stromende rivieren worden knotsstaarten gevonden. In kleine weidebeekjes vindt men Mercury’s Agrions, in moerassen, Arctic Cordulies, in tuinvijvers, Blue Aeschnes.

De tijd doorgebracht in het water vertegenwoordigt het grootste deel van hun leven. Deze duur varieert aanzienlijk, afhankelijk van de soort en varieert van enkele weken tot meerdere jaren.

Sommige soorten leggen hun eieren direct boven water, andere boven droge grond die dan onder water komt te staan. Eieren zijn vaak zeer goed bestand tegen kou, vervuiling, hitte en droogte. Het kan een vrijlating van eieren zijn terwijl het vrouwtje enkele tientallen centimeters boven het water vliegt, of een afzetting op het wateroppervlak. Sommige libellen kunnen hun eieren ook in dode planten of mossen steken.

Het aantal eieren verschilt per soort. Maar het is over het algemeen aanzienlijk, gezien de aanzienlijke verliezen als gevolg van roofdieren. Ze zijn iets meer dan 1 mm hoog. Rond mei komt de larve uit het ei. Voor een wetenschapper is het eigenlijk een primaire larve waarvan het uiterlijk dicht bij een jongen ligt. Het is al 3 mm lang.

Pas daarna komt het eigenlijke larvenstadium. Zo ziet de larve van een Anisoptera (“echte” libellen) eruit:

• De kop is niet erg mobiel en heeft antennes waarvan de vorm en grootte kunnen helpen bij het identificeren van de soort,
• De ogen laten het insect alle kanten op kijken,
• Onder het hoofd heeft het een masker of labium, een orgaan dat wordt gebruikt om prooien te vangen. Het kan ook “kinarm” worden genoemd,
• De thorax heeft 3 paar poten en vleugelschedes,
• De massieve buik bestaat uit 10 segmenten en wordt verlengd door een anale piramide.

Het lichaam van Zygoptera is veel langer en dunner en heeft 3 veerachtige staartlamellen in plaats van de anale piramide. Ze hebben echter ook een masker.

De beweging van de larven is over het algemeen traag als ze lopen. Maar ze kunnen plotseling het water uit hun rectale ampulla legen om sneller stipt te bewegen.

De libellarve staat bekend als een vraatzuchtige carnivoor: hij verslindt wormen, raderdiertjes, schaaldieren, larven van waterinsecten, inclusief soortgenoten als ze kleiner zijn, batrachiërs, van het kikkervisje tot dat van de kleine kikker, en kleine jongen. Het begraaft zichzelf in de sedimenten en wacht onbeweeglijk op de passage van een prooi.

Het luchtleven van volwassenen

De “puberteitmetamorfose” vindt dan plaats, beginnend met een poprui en eindigend met een denkbeeldige rui. Het is het laatste larvale stadium dat “nimf” wordt genoemd. De libel begint zijn vleugels in de vleugelscheden op te blazen, het labiale masker gaat achteruit en de ogen groeien. De libel komt uit het water en laat zijn oude envelop achter. Met geduld en scherpe observatie is het mogelijk exuviae te vinden in de vegetatie die grenst aan plaatsen waar de larven leefden.

Het imago, het vliegende insect, zal volwassen worden en zijn voornaamste missie zal zijn om zich voort te planten, meestal tussen juni en oktober. De levensduur van volwassenen varieert van twee weken tot enkele maanden, afhankelijk van de soort. De Striated Sympetrum en de Bright Calopteryx kunnen dus verwachten meer dan 6 maanden te leven.

De volwassenen zijn net zo vleesetend als de larven en voeden zich met vliegen, muggen, sprinkhanen, vlinders, vliegende mieren en zelfs andere libellen. De natuurlijke vijanden van libellen zijn insectenetende vogels zoals de gevlekte vliegenvanger. Orbitale spinnenwebben vangen ze vaak op.