Walvissenlied: waar is het voor?

Tot 1970 zagen we in de oceanen van onze planeet een ‘wereld van stilte’, zoals Jacques-Yve Cousteau en Louis Malle die graag omschrijven. Geluidsopnames van de Amerikaanse marine hebben onze zekerheden opgeschud. Hoewel niet alle walvissen zingen, gebruiken velen geluiden om te communiceren en door de enorme diepten van de zeeën te navigeren.

Wie zijn de zingende walvissen?

Behorend tot de orde van de walvisachtigen zijn er maar liefst 86 soorten verdeeld in twee groepen: Odontocetes en Mysticetes. Alleen de tweede familie vult onze oceanen met gezang.

Tandwalvissen die communiceren via echolocatie

Gekenmerkt door hun identieke tanden met één wortel, zijn Odontocetes de kampioenen van echolocatie. Hun hoogontwikkelde systeem stelt hen in staat prooien en roofdieren te lokaliseren om leden van de groep te voeden en te beschermen. Tandwalvissen zijn over het algemeen kleiner dan Mysticetes en omvatten bruinvissen en dolfijnen, maar ook beluga’s, potvissen, orka’s, narwallen en zelfs grienden. Ze hebben een uitgebreide taal die bestaat uit echo’s die voor onze oren onhoorbaar zijn en luide fluittonen. Omdat ze elke stem van de verschillende individuen in hun groep kunnen identificeren, hebben onderzoeken die tot nu toe zijn uitgevoerd op tuimelaars het niet mogelijk gemaakt om de hele subtiliteit van hun taal te begrijpen. Dankzij hoogfrequente klik- en fluitgeluiden kunnen ze hun prooi of obstakels op hun pad lokaliseren. Ze analyseren de echo die terugkaatst op aanwezige objecten of dieren om de afstand en de aard ervan te bepalen. Hoewel ze een communicatiewijze hebben die net zo ontwikkeld is als die van baleinwalvissen, zingen tandwalvissen niet.

Baleinwalvissen hun mysterieuze lied

Groter dan hun getande neven en de grootste dieren ter wereld, hebben Mysticedes twee ventilatieopeningen. Odontocetes hebben er maar één. Hun grootte varieert van 5 meter voor de dwergvinvis tot 33 meter voor de zuidelijke blauwe vinvis. Hun baleinenplaten, geile lamellen filteren het krill en de kleine visjes die als voedsel dienen. De orde Mysticetes wordt vertegenwoordigd door de blauwe vinvis, de bultrug, de grijze walvis, de walvis, de Groenlandse walvis, de Noordse vinvis, de gewone vinvis en de dwergvinvis. Bultruggen en blauwe vinvissen staan ​​bekend als de grootste zangers in de oceanen.

Hoe produceren de Mysticetes hun liedjes?

Het lied van walvisachtigen bestaat uit zinnen en subzinnen die zich in de loop van de tijd herhalen, maar ook uit stilte, en kan meer dan 3.000 kilometer afleggen als het op lage frequenties wordt uitgezonden. Sommige geluiden kunnen oplopen tot 190 decibel. In tegenstelling tot mensen hebben walvissen geen stemlippen, maar hun strottenhoofd lijkt betrokken te zijn bij de productie van deze geluidscommunicatie. Het is via hun ademhalingssysteem, ter hoogte van de luchtpijp, dat een zak die wordt vastgehouden door twee kraakbeenderen de walvisachtigen in staat stelt zich uit te drukken en te communiceren. Het kraakbeen is bedekt met een membraan dat trilt wanneer lucht van de larynxzak naar de long of van de long naar de larynxzak stroomt. Craniale sinussen en larynxzakjes versterken of verminderen de toon van het lied.

De geluiden lijken harmonieus voor het menselijk oor en worden beschreven als zang, omdat walvissen complexe, repetitieve sequenties uitzenden, onderbroken door pauzes. De opeenvolging van geluiden wordt begeleid door een refrein, waardoor de bultrug en andere Mysticetes het enige dier zijn dat in staat is tot ‘muzikale’ bekwaamheid. Een echt communicatiemiddel voor de wimpelwalvis dat niet echoloceert, het lied evolueert door de jaren heen en is verschillend tussen individuen die tot een andere geografische groep behoren. Uit een nieuwe studie gepubliceerd in de Royal Society Open Science blijkt echter dat walvisgeluiden zich verspreiden tussen verschillende walvispopulaties. Het lied van de bultruggen van de westkust van Australië heeft dus dat van de oostkust vervangen, tot het punt dat het zich verspreidt naar het hart van de communicatie van individuen in Frans-Polynesië, meer dan 6.000 kilometer verderop.

Wat weten we eigenlijk over de functie van walviszang?

Als we lange tijd geloofden dat deze vocalisaties door mannen werden gebruikt om vrouwen aan te trekken, lijkt het erop dat deze interpretatie onjuist is. Hoewel de eerste liedjes werden verzameld in broedgebieden, denken onderzoekers nu dat het interacties tussen mannelijke walvisachtigen bestrijkt. Deze geluiden zouden in feite dienen om te waarschuwen voor hun aanwezigheid en om mannelijke individuen weg te houden van de broedplaats.

Andere functies worden toegeschreven aan walviszang:

• Net als bij hun Odontocete-neef zou het walvislied een echolocatiefunctie hebben.
• Definieer een territorium tijdens het broedseizoen.
• Informeer over gezondheid, lichamelijke mogelijkheden of motivatie.
• Voorkom de aanwezigheid van roofdieren.

Talrijke onderzoeken tonen aan dat vrouwtjes die de liederen van mannetjes horen die in broedgebieden zijn opgenomen, de neiging hebben om uit dit gebied weg te trekken. Dit is de reden waarom wetenschappers geloven dat walviszang in de eerste plaats de communicatie tussen mannen en vrouwen dient. Volgens Olivier Adam, een bio-akoesticus gespecialiseerd in walvisachtigen, maken de huidige onderzoeken het echter niet mogelijk om te bevestigen wat een reeks vocalisaties of een lied betekent.

Een film om te ontdekken om dit prachtige zeezoogdier beter te begrijpen

De documentaire “The Guardians of the Planet”, geregisseerd door Jean-Albert Lièvre en verteld door Jean Dujardin, uitgebracht in de bioscoop op 22 februari 2023, is een prachtige onderdompeling om deze prachtige walvisachtigen te begrijpen. De film belicht in de trailer dit ongelooflijke communicatiemiddel dat millennia lang door walvisachtigen is ontwikkeld. Zelfs nu de populaties bultrugwalvissen zich lijken te herstellen, schaden plastic- en geluidsvervuiling de vitaliteit van de soort. Naast het feit dat walvisachtigen naar de kust worden gejaagd, waardoor ze een wisse dood tegemoet gaan, wijzigt geluidsoverlast hun zang, waardoor de verscheidenheid en bijzonderheid van de geluidssequenties die ons bij bultruggen en Groenlandse walvissen verrukken, verarmt.