Vijgenboomwesp, vreemde symbiose tussen insect en fruit

De vijgenwesp en de vijg belichamen perfect het fenomeen van de symbiose tussen een dier en een plant. Meer dan voordelig, dit typische geval van mutualisme vormt een vitale voorwaarde voor het insect en de vrucht. Omdat de natuur goed gemaakt is, is de morfologie van deze soorten op maat gemaakt om hun interactie te vergemakkelijken. Portret van twee organismen die niet zonder elkaar kunnen.

Wie is de vijgenwesp?

De vijgenwesp is een wesp van het blastophagous geslacht, behorend tot de familie Agaonidae en de superfamilie Chalcidians. Deze soort wordt gekenmerkt door een zeer belangrijk seksueel dimorfisme: de mannetjes hebben geen vleugels en ogen en hun achterlijf heeft een gevouwen positie. Vrouwtjes hebben gespecialiseerde stuifmeeldragende organen en een duidelijk zichtbare, soms extreem lange legboor. De voorvleugels vertonen een randader loodrecht op de hoofdader. Zeer klein, deze wespenfamilie meet amper tussen de 1 en 2 mm.

Wat is symbiose?

Op het gebied van biologie duidt symbiose of mutualisme een associatie aan tussen twee of meer levende organismen die er allemaal een evolutionair voordeel aan ontlenen. Soorten die betrokken zijn bij een symbiotische relatie worden symbionten genoemd en de grotere kan gastheer worden genoemd. Meer dan gunstig, de interactie tussen de agoonid en de vijg bepaalt hun overleving. Het insect ontwikkelt zich, voedt zich, voltooit zijn voortplantingscyclus via de plant en in ruil daarvoor wordt de plant bestoven, bevrucht en geeft hij vrucht.

Wesp en vijgenboom zijn ze voor elkaar gemaakt?

De wesp en de boom zijn zo geëvolueerd dat ze niet zonder elkaar kunnen. Natuurlijke selectie heeft de twee soorten dus een morfologie gegeven die hun associatie vergemakkelijkt. Hier zijn enkele voorbeelden van hun aanpassing:

• De vrouwelijke vijgenwesp heeft een zeer glad omhulsel, een afgeplatte kop, haakvormige voelsprieten, sterke klauwen en afneembare vleugels waardoor hij zonder moeite de vrucht kan binnendringen;
• De mannelijke vijgenwesp heeft geen ogen of vleugels nodig omdat zijn korte bestaan ​​uitsluitend plaatsvindt in de vijg waar hij zich voortplant met zijn partners;
• De vijg heeft een door insecten geminachte peervorm omdat hij bijna ondoordringbaar is. Het peervormige silhouet is alleen toegankelijk voor leden van de familie Agaonidae. Merk op dat aan de meeste vijgenbomen een soort wesp is toegewezen, die alleen hen kan bestuiven;
• Vijgenboomvariëteiten die profiteren van actieve bestuiving door Hymenoptera produceren minder stuifmeel en helmknoppen (stuifmeelzakjes) dan andere. U moet weten dat de productie van bloemen en stuifmeel veel energie vraagt ​​van deze boom.

Hoe wordt een vijg gemaakt?

In tegenstelling tot wat vaak wordt gedacht, is de vijg geen vrucht. Dit plantenorganisme is eigenlijk een bloembak met mannelijke en vrouwelijke bloemen – voor eenhuizige soorten – en vrouwelijke of mannelijke bloemen in tweehuizige soorten. Na de bevruchting produceert elke bloem een ​​zaad genaamd achene, dit is de ware vrucht van de vijgenboom. En aangezien de vijg een groot aantal vruchtjes in zijn vruchtvlees ontwikkelt, consumeren we meerdere vruchten in één hap. Voordat we smullen, hebben de bloemen stuifmeel nodig om te worden bevrucht, maar in de bak lijkt elke bestuiving onmogelijk. Dit is waar de blastofaagwesp om de hoek komt kijken.

Hoe ontmoeten de wesp en de vijg elkaar?

De vijg heeft aan het uiteinde een klein gaatje, een ostiole genaamd. Wanneer de bloem klaar is om bevrucht te worden, gaat de ostiole gedeeltelijk open en geeft specifieke feromonen vrij die erop gericht zijn alleen de exclusieve bestuiver uit te nodigen. Om de juiste boomsoort in het juiste rijpingsstadium te vinden, kan de wesp enkele kilometers vliegen. Aangetrokken door de chemische substantie van de vijgenboom, zal het insect door de opening naar binnen gaan met behulp van zijn aangepaste morfologie. De ostiole wordt beschermd door schutbladen, soorten bladeren aan de basis van de steel, de wesp breekt zijn vleugels en antennes wanneer hij erin gaat. De agoonid is daarom gedoemd om het nooit meer te verlaten.

Wat brengen de wesp en de vijg bij elkaar?

We hebben eerder gezien dat de wesp en de boom onderling afhankelijke relaties onderhouden. De voordelen van deze symbiose kunnen als volgt worden samengevat:

• De wesp legt haar eitjes in de vijg. De larven ontwikkelen zich daar beschut tegen roofdieren en met voedsel naar believen. Het larvale stadium duurt 3 tot 4 weken. Eenmaal volwassen paren de insecten in de vrucht. Vervolgens graven de mannetjes een tunnel om de bevruchte vrouwtjes uit te laten die een nieuwe voortplantingscyclus beginnen door op zoek te gaan naar een andere vijgenboom. De spawners, zonder vleugels om te ontsnappen, sterven snel in de vijg;
• De vijg van zijn kant gebruikt het stuifmeel dat door de wesp wordt afgezet om zijn bloemen te bevruchten. Deze kunnen dan uitkomen en vrucht dragen. Het is interessant om op te merken dat de soort Blastophaga psenes is de enige wesp van het geslacht blastofage die in Europa aanwezig is. Zij is het die zorgt voor de bestuiving van de mediterrane vijgenboom (Ficus carica) ook wel gewone of eetbare vijgenboom genoemd die in onze contreien groeit.

Wat als de wesp de verkeerde vijg heeft?

U moet weten dat mannelijke en vrouwelijke vijgenbomen feromonen uitstoten waarvan de vergelijkbare geuren bestuivers waarschijnlijk zullen misleiden. Wat gebeurt er in zo’n situatie? Als de vijgenwesp een mannelijke bloem binnendringt, kan hij nakomelingen produceren die op hun beurt andere vijgen zullen bestuiven. Omgekeerd, als het insect zich in een vrouwelijke bloem begraaft, zal zijn te lange stilet voorkomen dat het de eierstok van de vijg bereikt en dus geen eieren legt. De voortplanting ervan zal daarom gedoemd zijn te mislukken, maar het stuifmeel dat tijdens de poging wordt afgezet, zal de bloem in staat stellen te bevruchten. Het offer van de vijgenwesp zal eindelijk zijn vruchten hebben afgeworpen.