Tussen hond en wolf: wat betekent deze uitdrukking?

Hond en wolf… Grappig idee om die twee bij elkaar te brengen Wolf in dezelfde zin. Deze twee lijken een beetje op dag en nacht: de ene is overdag en huiselijk, terwijl de andere nachtelijk en wild is. En toch zijn ze, van hun gemeenschappelijke voorouder, nauwlettend in de gaten gehouden. “Tussen hond en wolf”, een verwarrende uitdrukking…

Betekenis van de uitdrukking “tussen hond en wolf”

De bijwoordelijke uitdrukking ‘tussen hond en wolf’ betekent in de schemering, in de schemering; op de laatste uren van de dag, wanneer we de dingen niet meer precies kunnen onderscheiden; op het moment dat het licht vervaagt en objecten in de war raken. We spreken ook van het blauwe uur, de periode tussen zonsondergang en nachtelijke duisternis, wanneer het donkerblauw van de avond het hemelsblauw van de dag vervangt. Voorbeeld: “Als de nacht nadert, gaat François vaak, rond hond-en-wolftijd, naar het Koninklijk Poppentheater. » (André Beaunier, Ideeën en mannen, 1913-1916).

Verklaring van de uitdrukking “tussen hond en wolf”

Twee hypothesen verklaren de oorsprong van de uitdrukking. Volgens bronnen komt de uitdrukking “tussen hond en wolf” vandaan:

• Hun verschijning. Wanneer licht plaats maakt voor duisternis, wordt het moeilijk om objecten of wezens te onderscheiden. Op dit precieze moment waarop de nacht de dag vervangt, kunnen we een hond niet van een wolf onderscheiden vanwege hun gelijkenis. Tegenwoordig heeft genetische selectie het mogelijk gemaakt een reeks hondenrassen te creëren, maar we moeten niet vergeten dat de twee zoogdieren tot dezelfde familie behoren (canidae), tot dezelfde soort (Wolf) en dat hun uiterlijk oorspronkelijk erg op elkaar leek;
• Hun manier van leven. Volgens Pierre-Marie Quitard duidt de uitdrukking in zijn Dictionary of Proverbs, gepubliceerd in 1842, ‘het interval aan dat het moment scheidt waarop de hond wordt geplaatst om de kudde te bewaken en het moment waarop de wolf misbruik maakt van de duisternis die begint rond te dwalen. rondom. Want het is een gewoonte, die altijd door herders wordt nageleefd, om de hond vrij te laten of op wacht te zetten zodra het vallen van de dag hen waarschuwt dat de wolf spoedig uit het bos zal komen. » Gezien hun verschillende moraal symboliseert de hond – een dagdier – de dag en het beschermende licht, terwijl de wolf, een nachtdier, de nacht belichaamt waarin angsten en nachtmerries ontstaan.

Oorsprong van de uitdrukking “tussen hond en wolf”

De formule is echt heel oud aangezien we deze al in de 2e eeuw in de Talmoed terugvinden. Wanneer de vraag rijst wanneer men het shema (Joods gebed) moet lezen, antwoordt de Hebreeuwse tekst “zodra men onderscheid kan maken tussen een wolf en een hond.” » De uitdrukking verscheen opnieuw in de 7e eeuw, in de Romeinse oudheid. De monnik Marculfus vermeldt het in een verzameling rechtshandelingen in de vorm “Infra horam vespertinam, inter canem et lupum” (“Voor het avonduur, tussen hond en wolf”).

Tussen hond en wolf: eerste vermelding in het Frans

Eerst Hebreeuws en daarna Latijn… In het Frans, of beter gezegd in het Oudfrans, wordt de eerste keer vermeld in de 13e eeuw, in de Fabliau d’Estourmi van Hugues Piaucèle: “Alles voordat de eerste priester de goede dame leu plaatste dat hij komt tussen hond en leu” (“Allereerst vroeg die eerste priester de goede dame om tussen hond en wolf te komen”) Vervolgens, in de 16e eeuw, geeft de dichter van de Pléiade Jean-Antoine Baïf zijn eigen definitie van expressie in zijn verzen : “Als het noch dag noch nacht is, wanneer de waakzame herder of het een hond of een wolf is, niet echt kan beoordelen. » (Vier boeken over Francine’s liefde, 1555).

Tussen hond en wolf, een vrije interpretatie

Zoals eerder gezien verwijst de formule ‘tussen hond en wolf’ naar schemering. Door buiten de gebaande paden te denken, hebben sommige schrijvers de uitdrukking een andere betekenis gegeven. Illustraties.

• Madame de Sévigné onderbouwde in haar brieven uit 1696 de uitdrukking om haar duistere ideeën weer te geven. “Ik ben bang om tussen hond en wolf te zitten als we niet praten, en ik vind mezelf beter in dit bos dan in een kamer alleen: dat heet jezelf in het water zetten uit angst voor de regen” ; In een ander bericht vervolgde de Franse briefschrijver: “Ik probeer mijn relatie tussen hond en wolf te verduidelijken. »;
• Victor Hugo eigende zich op zijn beurt de formule toe: “Te midden van deze goede mensen komt en gaat en loopt een Pruisische sergeant in uniform met een blik tussen een hond en een wolf. » (Le Rhin, brieven aan een vriend, 1842). De schrijver beschrijft hier een ondefinieerbare verschijning, noch vriendelijk, noch vijandig;
• De Franse auteur Félix Pyat geeft de uitdrukking de betekenis van uitdaging, van vijandigheid: “Op het eerste gezicht herkende hij Paolo, zoals Paolo hem had herkend; en ze keken elkaar aan van aangezicht tot aangezicht als hond en wolf. »(The Ragman of Paris – Grote dramatische roman, 1892).

Tussen hond en wolf, een inspirerende uitdrukking

De poëtische dimensie van de uitdrukking ‘tussen hond en wolf’ inspireerde illustere auteurs uit de 19e eeuw. Enkele citaten uit de losse pols:

• “Een paar dagen later, tijdens de Goede Week, toen ik tegen de avond alleen op mijn kamer was, tussen hond en wolf, kwamen twee Tirolers mijn huis binnen. Ik was verrast, maar niet bang…”. (Brief van 19 april 1809 van Bettina d’Arn aan Goethe);
• “Het leek erop dat dit pijnlijke gevoel onwillekeurig de hoofden vulde van de twee dames die in de raamnis aan het praten waren; omdat ze behoorlijk melancholisch waren terwijl ze met zachte stemmen tussen hond en wolf praatten. »(George Sand, Jeanne, 1844);

• “In de oude fantasievolle volkstaal die elke dag vervaagt, betekent Patron-Minette ochtend, net zoals Entre chien et loup avond betekent. Deze naam, Patron-Minette, kwam waarschijnlijk uit de tijd waarop hun werk eindigde, waarbij de dageraad het moment was waarop de geesten verdwenen en de bandieten uit elkaar gingen. » (Victor Hugo, Les Miserables, 1862);
• “Het landschap bleef helder, met een schaduwrijke helderheid tussen honden en wolven. En Lapoulle rende als eerste, gevolgd door de vijf anderen. Hij had een grote ronde steen uit de sloot gepakt, stormde op het paard af en begon met zijn twee verstijfde armen de schedel in te slaan, alsof hij met een knuppel was. » (Émile Zola, La Débâcle, 1892).