Muskusos, met dik wollig vlies

In arctische gebieden lijkt de muskusos onverschillig voor de klappen van de ijskoude wind. Ineengedoken onder een dikke vacht en met brede hoeven trotseert het dier kalm de kou en de sneeuw. Close-up van een rund waarvan het prehistorische uiterlijk doet denken aan een mammoet.

Muskox, ooit aanwezig in Frankrijk

Duizenden jaren geleden evolueerde muskusos in Azië en Europa, dat toen grotendeels uit ijs bestond. De aanwezigheid van het dier in Frankrijk – voorheen bedekt met steppen – wordt bevestigd door pariëtale representaties van de Solutrean-leeftijd (-17.000 jaar) ontdekt in Roc de Serres, in Charente. Sinds het einde van de laatste ijstijd, zo’n 12.000 jaar geleden, heeft de soort zich geleidelijk naar het noorden teruggetrokken om vandaag alleen nog in de Arctische gebieden van Canada en Groenland te leven.

Muskox, tussen schapen en runderen

muskusos (Ovibos moschatus) behoort tot de orde Cetartiodactyla waarvan het belangrijkste kenmerk is dat ze een even aantal vingers hebben (2 of 4). Het zoogdier maakt deel uit van de bovidae-familie, net als de onderfamilie os en geit, samen met schapen en geiten. Deze tussenstatus is te vinden in de Latijnse naam ovibos (waarvan het de enige vertegenwoordiger is), halverwege tussen schapen en runderen. En waarom muskusachtig? Vanwege de sterke geur die de mannetjes tijdens het broedseizoen afgeven. De muskusos heeft een schofthoogte van 1 tot 1,50 m, een lengte van 2 tot 2,50 m en een gewicht van 200 tot 400 kg.

De merkwaardige muskusoshelm

De muskusos is enorm van uiterlijk en valt op door hoorns die zo dik zijn aan het begin van de schedel dat ze een soort helm vormen. Beginnend bij het hoofd, buigen ze naar beneden en gaan dan omhoog naar de buitenkant om te eindigen in punten. Het rund heeft korte, witachtige poten die zich uitstrekken tot afgeronde, brede hoeven die zijn beweging in de sneeuw vergemakkelijken. De voorhoeven, meer wijd uitlopend dan de achterste, stellen hem in staat om de besneeuwde grond te graven op zoek naar voedsel.

De muskusos, gekleed voor de winter

Naast zijn indrukwekkende hoorns onderscheidt het rund zich door een dikke vacht bestaande uit een dubbele isolerende laag: buitenste haren, 50 tot 60 cm lang, beschermen een zacht wollen dons, 5 tot 7 cm. Dankzij zijn fleece is hij bestand tegen temperaturen die kunnen oplopen tot -40°C en sneeuwvlagen veroorzaakt door hevige wind. De wol zou aanzienlijk fijner zijn dan kasjmier en acht keer warmer dan die van schapen. De muskusos ondergaat in de zomer een rui, waardoor hij gedurende enkele weken een ruig en rafelig uiterlijk krijgt omdat zijn lange beschermende haren niet allemaal tegelijk uitvallen.

De muskusos, thuis in de toendra

Muskox wordt tegenwoordig gevonden in het noorden van Canada en Groenland, evenals in gebieden waar ze door mensen zijn geïntroduceerd, zoals Alaska en Scandinavië (Noorwegen). Het zoogdier houdt van de toendra, een gebied tussen de taiga (een uitgestrekte gordel van boreale bossen) en de poolwoestijn waar geen vegetatie meer groeit. Het is in deze omgeving aan de rand van de bomen dat het dier de korte flora vindt die zijn dieet vormt: grassen, grassen, stengels van struiken, korstmossen, mossen, wortels… In de winter hydrateert de muskusos die sneeuw opslokt. In het hart van de toendra wrijft de geit met andere diersoorten zoals het rendier, de poolvos, de poolwolf, de lemming of zelfs de emblematische sneeuwuil.

De muskusos, verenigd in geval van een aanval

Dit kuddedier leeft in kuddes van een tiental individuen waarvan de samenstelling verschilt naargelang het seizoen: in de winter zijn de groepen gemengd en in de zomer bestaan ​​ze uitsluitend uit vrouwtjes, hun jongen en een dominant mannetje. Jonge mannetjes en oudere mannetjes leven alleen of in kleine clans. In aanwezigheid van een roofdier vormen de bovidae verdedigingscirkels rond de kalveren en tonen hun hoorns voor hun aanvallers. Als de intimidatiehouding niet genoeg is, valt de sterkste van de mannetjes aan.

Head-to-head steekspel tijdens de sleur

Tijdens het broedseizoen worden de mannetjes agressief en voeren ze indrukwekkende gevechten uit die kenmerkend zijn voor de soort. Rivalen staan ​​tegenover elkaar, krijgen vaart, vallen aan en botsen frontaal met kracht. De winnaar krijgt het recht om te paren met vrouwtjes die na 8 tot 9 maanden dracht één jong zullen baren. De pasgeborene, al bedekt met een dikke wollige vacht, kan zijn moeder volgen en zich een paar uur nadat hij ter wereld is gekomen bij de kudde voegen. Het wordt gespeend rond de leeftijd van 1 jaar en bereikt zijn geslachtsrijpheid vanaf 3 jaar (vrouwtjes) en ongeveer 5 of 6 jaar voor mannetjes.

De wolf, de ergste vijand van de muskusos

Aanvallend in paren of in kleine groepen, is de poolwolf de grootste vijand van de muskusos. Zwakke individuen kunnen ook worden belaagd door grizzlyberen en ijsberen. Na intensief bejaagd te zijn in de 19e eeuw, wordt de soort nu beschermd. Eens zeer bedreigd, is de populatie weer stabiel geworden en door de International Union for Conservation of Nature (IUCN) geclassificeerd als “Minste zorg”. Opwarming van de aarde en menselijke verstoring zijn de belangrijkste bedreigingen waarmee muskusossen momenteel worden geconfronteerd. De levensduur is 20 jaar in het wild en 25 jaar in gevangenschap.