Manatee, een volkomen ongevaarlijk groot waterzoogdier

Bijgenaamd zeekoe, leidt deze grote herbivoor in het water een vredig leven in de warme wateren van de wereld. Maak kennis met de zeekoe, een koud zoogdier dat milde temperaturen nodig heeft om te overleven.

Lamantijn: familieportret

De lamantijn behoort tot de orde Sirenia en de familie Trichechidae. Er zijn 3 verschillende soorten zeekoeien:

• De Caribische lamantijn (Trichechus manatus) waarvan twee ondersoorten worden onderscheiden naar hun plaats van leven:
• De Amazone lamantijn (Trichechus inunguis) bevolkt de rivieren van het Amazonebekken;
• De West-Afrikaanse lamantijn (Trichechus senegalensis) leeft in de zoete wateren van West-Afrika, van Senegal tot Angola.

– De West-Indische lamantijn (Trichechus manatusmanatus) in de Caribische Zee;

– De lamantijn uit Florida (Trichechus manatus latirostris) voornamelijk in Everglades Park;

Manatee: peddelachtige staart

De lamantijn is een groot waterzoogdier met een ruwe grijze huid – donker op de rug en lichter op het buikgedeelte – bezaaid met kleine stijve haartjes. Zijn brede schedel wordt gekenmerkt door een korte snuit, kleine uit elkaar geplaatste zwarte ogen en een dikke bovenlip met daarop snorharen. Zijn neusgaten, bovenop zijn kop, laten hem aan de oppervlakte ademen zonder uit het water te komen. De borstvinnen zijn enorm en lang, terwijl de platte, afgeronde staart de vorm van een spatel aanneemt. De lamantijn is tussen de 3 en 4 m lang en weegt gemiddeld 500 kg. Merk op dat vrouwtjes groter zijn dan mannetjes.

Het caloriearme menu van de lamantijn

Hoewel ze in het water leven, is de lamantijn herbivoor (niet-herkauwer). Aan deze bijzondere eigenschap en zijn gewicht dankt het dier zijn bijnaam “zeekoe”. Het zoogdier voedt zich met ongeveer zestig soorten drijvende of ondergedompelde planten die het graast in de onderwaterweiden of in de waterwegen: mangroven, waterhyacinten, watergrassen en algen maken deel uit van zijn menu, waaraan de kleine vissen, schaal- en weekdieren worden toegevoegd vast aan de planten die het consumeert. Dit voedselarme voedsel dwingt lamantijnen tot het slikken van grote hoeveelheden, tot 50 kg per dag (tussen 8 en 15% van hun lichaamsgewicht).

De lamantijn, onafhankelijk en aanhankelijk

Als de lamantijn niet bezig is met voeren, brengt hij enkele uren per dag door met rusten. Hiervoor blijft het tussen twee wateren en moet het elke drie tot vier minuten naar de oppervlakte komen om te ademen. Het dier neemt een kruissnelheid aan van ongeveer 5 km/u, maar kan bij gevaar 25 km/u halen. Eenzaam en onafhankelijk, volwassenen komen alleen samen in bepaalde gunstige situaties of plaatsen: overvloedig voedsel, warm gebied in de winter en het broedseizoen. Wanneer ze elkaar ontmoeten, zijn de zeekoeien erg sociaal en het is niet ongebruikelijk om ze elkaar te zien strelen door over elkaars snuiten of andere lichaamsdelen te wrijven.

Lamantijn: een kil zoogdier

De winter is een moeilijke tijd voor zeekoeien. Zoals eerder gezien, wordt het ingenomen voedsel gekenmerkt door een lage energie-inhoud. Deze voedselarme planten voorzien hem niet van voldoende vet om de kou te weerstaan, waardoor het dier niet lang in water met een temperatuur onder de 20°C kan blijven. Zo voeren ze in het noordelijke deel van hun verspreidingsgebied (langs de Atlantische Oceaan in de Verenigde Staten) migraties uit om warmere gebieden te bereiken. Jaarlijkse migratiebewegingen kunnen hen meer dan 200 km van hun startpunt brengen.

Late emancipatie voor de lamantijn

De lamantijn is een solitair dier totdat hij een partner ontmoet met wie hij zeer trouw zal zijn. Het vrouwtje bereikt geslachtsrijpheid op de leeftijd van 7 jaar en baart één jong na een draagtijd van 12 tot 14 maanden. De pasgeborene weegt gemiddeld 30 kg voor een lengte van 120 tot 140 cm. Terwijl het door zijn moeder wordt gezoogd, begint het kalf tussen 1 en 3 maanden waterplanten te eten. De jongen blijven zogen na 12 maanden, soms tot 2 jaar, de leeftijd van onafhankelijkheid. Door deze langdurige opvoeding kan de moeder haar nakomelingen voedselplaatsen en trekroutes laten zien.

Manatee: beschermd maar kwetsbaar

Zeekoeien kennen een paar roofdieren. Als krokodillen en alligators jonge mensen kunnen aanvallen, hebben alle sirenes te maken met haaien en orka’s. Een van de gevaren die boven het zoogdier hangen, is jagen (nu verboden), wat lange tijd de belangrijkste oorzaak van zijn achteruitgang is geweest. Tegenwoordig wordt de lamantijn bedreigd door maritiem verkeer (aanvaring met boten, accidentele vangst in visnetten), door de vernietiging van zijn leefgebied (toeristische activiteiten, kustontwikkeling) en door maritieme vervuiling. De soort – beschermd in zijn hele verspreidingsgebied – is geclassificeerd als kwetsbaar op de rode lijst van de International Union for Conservation of Nature (IUCN). De levensduur is meer dan 30 jaar.