Katten waren verantwoordelijk voor de pest: mythe of realiteit?

De Zwarte Dood, verantwoordelijk voor de grootste demografische catastrofe in de 14e eeuw, veroorzaakte in Europa enkele miljoenen doden. Tegelijkertijd werden katten die door steden en op het platteland zwierven vervolgd, ongeacht hun kleur, omdat het christendom dit elegante dier als een dienaar van de duivel zag. Waren katten werkelijk verantwoordelijk voor de pest? Wat zijn de symptomen van de pest? Hoe verspreidde de ziekte zich in drie opeenvolgende golven naar Europa? Dragen onze katten werkelijk de pestbacil bij zich?

Symptomen van een moordenaar met veel gezichten

De ziekte, die wordt overgedragen door de bacterie Yersinia Pestis, kan bij overdracht op mensen drie vormen aannemen: builenpest, bloedvergiftiging of respiratoir.

De builenpest

Overgedragen door een vlooienbeet presenteert de patiënt zich na een paar dagen incubatie met hoge koorts, een ernstige verslechtering van de algemene toestand en een vergroting van de lymfeklieren of buboes. Het is niet altijd dodelijk; bij sommige patiënten overleeft 20 tot 40% na ettering van het abces en een lange hersteltijd. Onder de symptomen kenmerken koorts, koude rillingen, hoofdpijn, lichaamspijn en pijnlijke en gezwollen lymfeklieren de ziekte.

Septicemische plaag

Als een bubo scheurt en de bacterie in het bloed vrijkomt, duiden algemene symptomen en shock op de pathologie. Koorts en zwart worden van de huid op de tenen, vingers en neus zijn het gevolg van een complicatie van de builenpest en zijn levensbedreigend voor de door de pest getroffen persoon.

Longpest

Zoals de naam al doet vermoeden, tast het het ademhalingssysteem van de patiënt aan en veroorzaakt het hoesten, hoge koorts, pijn op de borst, kortademigheid en zwakte. Bij de zeldzaamste vorm van de pest heeft de patiënt ook waterige of bloederige slijmvliezen. Er ontstaat dan een longontsteking, waardoor de overlevingskansen van de patiënt ernstig in gevaar komen. De overdracht vindt plaats door onbehandelde builenpest of bloedvergiftiging, of door het inademen van druppeltjes die worden geprojecteerd wanneer een persoon of dier dat de bacterie bij zich draagt, niest of hoest.

Kunnen katten besmet raken met Yersinia Pestis?

Hoewel de kat niet de belangrijkste vector van de ziekte is, is hij niet immuun voor het oplopen van de pest na het achtervolgen van een knaagdier dat de vector van de bacterie bij zich draagt: de vlo. Abcessen, lymfadenopathie, hoge koorts en lethargie zijn de meest voorkomende tekenen van infectie. Ze kunnen ook longontsteking ontwikkelen of pathologische laesies van de lever en milt hebben. In 50% van de gevallen blijkt het virus fataal voor de kat.

Hoe verspreidde de pest zich in de Middeleeuwen in Europa?

In de Middeleeuwen bevorderden de bloeiende maritieme handel en pelgrimstochten de verspreiding van de ziekte. In de ruimen van schepen en in voedselopslagplaatsen zijn ratten in overvloed aanwezig. Katten, die in deze periode van de Europese geschiedenis niet in de geur van heiligheid verkeerden, konden de stroom knaagdieren die besmet waren met vlooien die de ziekte overdroegen, niet tegenhouden. Het is via het commerciële kruispunt van Caffa, een Krim-haven, dat de infectie begint. Het Mongoolse leger dat de haven belegerde zag zijn soldaten sterven onder de actie van Yersinia Pestis. In paniek vluchtten de belegerde Genuese kooplieden naar Italië en het Middellandse-Zeegebied. Ratten en vooral vlooien die schepen en kooplieden volgden, verspreidden de ziekte met hoge snelheid, zelfs in de grote steden en vervolgens op het platteland. Meer dan de kat waren het de ratten die de geïnfecteerde vlooien bij zich droegen die de infectie verspreidden. De rattenpopulatie was ongetwijfeld te besmet om te overleven; de vlooien, de belangrijkste vectoren van de pest, voedden zich met het bloed van mensen en zorgden ervoor dat de ziekte zich over heel Europa verspreidde. Slechts twee koude en droge gebieden bleven gespaard van opeenvolgende golven van de Zwarte Dood: Finland en IJsland.

Kunnen katten de pest in de middeleeuwen hebben verspreid?

Als onze katten besmet kunnen raken met het pestvirus en de ziekte op ons kunnen overbrengen, was hun populatie in de 14e eeuw niet groot genoeg om een ​​dergelijke verspreiding mogelijk te maken. Vervolgde en bijna systematisch geëlimineerde katachtigen zijn sinds de 12e eeuw het slachtoffer van demonisering. Geassocieerd met oude sekten, zullen ze beetje bij beetje herenigd worden met de heksen op de brandstapel. Vanaf de 13e eeuw verhief een eerste pauselijke bul hen tot de rang van dienaren van de duivel. In de 14e eeuw maakt een nieuwe stier dit punt duidelijk en bepaalt dat katten moeten verbranden omdat ze de metgezellen van heksen zijn. En toen de kattenpopulatie afnam, verspreidden knaagdieren zich vanuit de ruimen van schepen naar zolders, waardoor vlooien en pest alle ruimte kregen om zich te verspreiden. Het is daarom een ​​mythe om te geloven dat katten verantwoordelijk zijn voor de overdracht van de pest. Net alsof je gelooft dat het de lijken van Mongoolse soldaten waren die naar de belegerde haven van Caffa werden gekatapulteerd en die de ziekte verspreidden. Het waren ratten en gerbils die, met hun besmette vlooien, de verspreiding van de Zwarte Dood van rond de Middellandse Zee naar Engeland in de 14e eeuw mogelijk maakten.

Zelfs vandaag de dag zijn er veel uitbraken van de pest in de wereld en onze huisdieren kunnen vectoren worden van vele ziekten die worden overgedragen door vlooien en niet alleen door Yersinia Pestis. Om uw kleine kat en uw gezin te beschermen tegen ziekten die op mensen overdraagbaar zijn, blijft preventie de beste behandeling. Vergeet niet om uw kleine kat regelmatig te beschermen tegen deze bloedzuigende parasieten!

Door Magali Laguillaumie – Gepubliceerd op 20/09/2024