De watersalamander: hoe en waar leeft hij? Alles over de salamander

De salamander is een amfibie die zowel in het water als op het land leeft. Het is een geweldig dier op zoveel niveaus. Om het te zien, moet je vasthoudend zijn omdat het angstaanjagend is, vooral omdat de verschillende soorten salamanders ’s nachts actiever zijn dan overdag tijdens de terrestrische fase.

Wie is de nieuweling?

De salamander behoort tot de familie van Salamandridae en in opdracht van Urodela (Of Caudata). Onder deze urodelen vinden we ook salamanders. Er zijn verschillende soorten salamanders in de wereld, de meest voorkomende in Frankrijk worden hieronder beschreven.

Handsalamander (Lissotriton helveticus)

Deze salamander is de kleinste van alle soorten die in Europa voorkomen. Het is niet erg kleurrijk, zodat het gemakkelijk opgaat in zijn omgeving, of het nu op de bodem van vijvers is of op de grond bedekt met bladeren. Het mannetje is herkenbaar aan de banden die zijn schedel en meestal een van zijn ogen sieren, aan zijn groenachtige tint en zijn licht crèmegele flanken bezaaid met zwarte vlekken. Wat betreft de vrouwelijke handsalamander, ze is nogal roze van kleur en haar buik is oranje. Zowel mannetjes als vrouwtjes hebben kelen zonder vlekken of banden.

De gevlekte salamander (Lissotriton vulgaris)

Het wordt gewoonlijk gewone watersalamander, gelobde watersalamander en soms zelfs gewone watersalamander genoemd. Het is herkenbaar aan zijn groenachtige kleur grenzend aan olijf met roze nuances. Net als bij andere salamanders heeft het mannetje dit beroemde ornament dat een kuif wordt genoemd. We kunnen grote, zeer donkere dorsale vlekken zien die grenzen aan zwart en een rode tot oranje band op zijn buik. Zijn gespikkelde keel is roze of grijs en de basis van zijn staart is oranje. De vrouwelijke gevlekte salamander is qua kleur veel saaier.

De gevlekte salamander kan tot 1000 m hoogte leven, in ondiep maar sterk begroeid water en in vochtige, goed beboste terrestrische gebieden, waar hij overwintert tijdens het koude seizoen.

De marmersalamander (Triturus marmoratus)

Deze salamander is nationaal beschermd. Het heeft een korrelige huid, groen met grijze en zwarte marmering. Op zijn nogal donker gekleurde buik zijn witte vlekken te zien. De kleuren van de watersalamander zijn levendiger wanneer deze op een landgebied evolueert. Het mannetje heeft een verticaal gestreepte zwarte kuif. Alleen jonge marmersalamanders en vrouwtjes hebben een oranje lijn langs hun ruggengraat.

Het is de meest discrete van alle salamanders, aangezien zijn activiteit in wezen nachtelijk is. Behalve tijdens het broedseizoen, wanneer hij voornamelijk in watergebieden verblijft, kan hij zich verschuilen onder heggen, stenen, in bossen en bossen, zelfs op droge grond, tot op 800 m hoogte.

Alpensalamander (Ichthyosaura alpestris)

Het is de enige vertegenwoordiger van het geslacht Ichthyosaura. Het wordt gevonden op grote hoogte, vandaar de naam. De alpensalamander komt voornamelijk ’s nachts tevoorschijn om te jagen wanneer hij zich in de terrestrische fase bevindt. Net als andere salamanders plant hij zich voort tijdens de waterfase, en in deze omgeving lijkt hij zelfverzekerder omdat hij niet aarzelt om overdag te eten.

Het wordt geïdentificeerd door zijn min of meer beige rug met donkere vormen die ook op het hoofd en de benen voorkomen, en zijn oranje buik. Tijdens de huwelijksfase worden de flanken van het mannetje helderblauw terwijl het vrouwtje (ook bij deze soort veel groter dan het mannetje) het hele jaar door een relatief doffe kleur behoudt.

De kamsalamander of kamsalamander (Triturus cristatus)

Beschermd op ons nationale grondgebied, wordt de kamsalamander steeds zeldzamer. Zijn huid is wrattig. Hoewel hij slechts 7 tot 9 g weegt, is hij de grootste van de salamanders. Het bereikt zijn geslachtsrijpheid op 3-jarige leeftijd.

Het vrouwtje heeft een staartkam, heeft een oranje buik met zwarte vlekken en kan 18 cm lang worden. Kleiner met een maximale lengte van 14 cm, het mannetje heeft een hoge gekartelde rugkam en zijn kleurstelling is donkerbruin of zwartachtig blauw, bezaaid met zwarte en ronde vlekken. Zijn flanken zijn gespikkeld met wit, terwijl een zilveren spiegel zijn staart siert en zwarte balken uitsteken op zijn lange, geelgekleurde vingers. De kamsalamander heeft de bijzonderheid dat hij individueel kan worden geïdentificeerd aan de hand van de vorm van zijn ventrale vlekken.

Het is de meest aquatische van alle salamanders. Hij leeft in begroeide vijvers, stille wateren, sloten, in moerassen, maar ook op het droge, onder stenen en in de holte van boomwortels.

Reproductie van salamanders

Bij salamanders is de lente het broedseizoen, een barre periode voor de mannetjes die botsen. Ze beginnen het hof te maken met een verkering die varieert naargelang de soort, maar over het algemeen ziet het eruit als een perfect gesynchroniseerde choreografie. Het mannetje heeft felle kleuren, zodat we spreken van huwelijkslivrei.

Het zendt feromonen uit door met zijn staart te zwaaien om de aandacht van het vrouwtje te trekken en haar te verleiden. Feromonen worden geproduceerd door de cloacale klieren en de dorsale klieren. Wanneer de schoonheid ermee instemt, zet het mannetje capsules in het watermilieu af die zijn spermatozoa bevatten en die spermatoforen worden genoemd. Het vrouwtje neemt ze vervolgens op via haar cloacale lippen om ze op te slaan in specifieke klieren. Na een paar dagen legt ze enkele honderden eieren in het water van een vijver of vijver, op de bladeren van waterplanten. De eieren komen na twee weken uit.

Triton, een kwetsbaar dier

Over het algemeen eten salamanders weekdieren, insecten, rupsen, regenwormen, slakken, muggen, kikkervisjes en kleine vissen. Ze missen hun hele leven, dat maximaal tien jaar kan worden, geen voedsel.

Aan de andere kant is hij sterk blootgesteld aan de vervuiling van zijn aquatische of terrestrische omgeving en aan zijn vele roofdieren zoals de staking, de reiger, de waterhoen, de wilde eend en andere vogels. Het is ook erg kwetsbaar als het nog in de larvale staat is, omdat het kan worden verslonden door vissen, kikkers en zelfs bepaalde insecten.

Fotocredits: André Chatroux n°1 – Fritz Geller-Grimm n°2 – Clara Cartier n°3 – Christian Fischer n°5