De neushoorn, dier overal in groot gevaar

Zonder een natuurlijk roofdier zou dit eenzame dier gelukkige dagen in de savannes kunnen doorbrengen door zich over te geven aan zijn ultieme plezier: wentelen in de modder! Na bijna uitgestorven te zijn, betaalt de neushoorn nog steeds een hoge prijs voor de illegale handel in zijn hoorns, die ten onrechte geneeskrachtige eigenschappen krijgen.

Vijf soorten neushoorns

De neushoorn is een herbivoor zoogdier dat behoort tot de familie Rhinocerotidae en tot de orde Perissodactyla. Er zijn momenteel vijf soorten neushoorns in de wereld: twee in Afrika (de witte neushoorn en de zwarte) en drie in Azië waarvan de populatie bijzonder bedreigd is: de Indische neushoorn, de Javaanse neushoorn en de Sumatraanse neushoorn. De Afrikaanse witte neushoorn is de meest voorkomende, zijn aantal vertegenwoordigt iets minder dan driekwart van de totale populatie van de vijf soorten. Het is ook het hoogste van allemaal, het op een na grootste landdier achter de olifant.

Neushoorns zijn bicornes of eenhoorns

Alle neushoorns hebben een enorm lichaam, kleine ogen, dikke huid (grijs of bruin van kleur), dikke en korte poten, slecht zicht maar goed gehoor gemeen. Elke voet is verlengd met drie tenen die elk een hoef hebben. Het dier is ongeveer 4 meter lang en 2 meter hoog. Het gewicht kan meer dan 3 ton bedragen bij de witte neushoorn van Afrika. De belangrijkste kenmerken van het dier zijn ongetwijfeld de hoorns. Twee soorten (Java en Indiaan) hebben er maar één. Net als de olifant laat de neushoorn een trompetterend geluid horen. Het kan 35 tot 50 jaar oud worden, afhankelijk van de soort.

Modder: plezier en bescherming

Neushoorns komen slechts op twee continenten voor: Afrika, waar hun natuurlijke omgeving voornamelijk savanne is, en Azië (Sumatra, Borneo, India, Vietnam, Nepal en Java). De verschillende soorten neushoorns komen over het algemeen vaak voor in gebieden met dichte, beboste vegetatie. In alle gevallen bevindt hun leefgebied zich in de buurt van een waterpunt zodat ze kunnen rollen in de modder, een stof die hen verfrist, beschermt tegen parasitaire Insecten en tegen de zon.

Pittig voer voor de neushoorn

De neushoorn is herbivoor en voedt zich met bladeren, grassen, houtachtige twijgen, struikgewas, struiken, planten… Met zijn grijpbare bovenlip kan de zwarte neushoorn de bladeren en takken van doornige struiken grijpen. Hij geniet dus van acacia’s zonder zichzelf pijn te doen, omdat het dikke leer (20 tot 40 mm) hem beschermt tegen doornenbeten. De hoefdier gebruikt ook zijn twee hoorns om hoge takken te naderen en deinst er niet voor terug om fruit te eten als de gelegenheid zich voordoet.

De neushoorn houdt van eenzaamheid

Als we de neushoorn soms in kleine kuddes zien, blijft het een solitair dier. Het zoogdier bezoekt uitgestrekte gebieden die soms de territoria van andere soortgenoten overlappen met wie ze niet weigeren waterpunten te delen. Tijdens hun modderbaden worden de dieren vaak vergezeld door vogels zoals ossenpikkers of koereigers die, neergestreken op hun rug, ze reinigen van teken en parasitaire insectenlarven. Terwijl de witte neushoorn de meest gezellige van de vijf soorten is, kunnen neushoorns boos zijn als ze gestoord worden en aanvallen als ze bedreigd worden.

Verkering voor de neushoorn

Polygaam, mannetjes aarzelen niet om elkaar te stoten als een vrouwtje krols is. De winnaar markeert dan zijn territorium met zijn urine en uitwerpselen. Als verkeringsvertoning achtervolgen en bevechten beide partners elkaar voordat ze paren. Na een draagtijd van tussen de 15 en 18 maanden wordt een kleine neushoorn van 40 kg geboren, zonder hoorns. Vanaf de geboorte staat hij rechtop en begint zelfstandig te bewegen.

De onafscheidelijke moeder en baby neushoorn

De vrouwelijke neushoorn en haar kalf onderhouden gedurende twee jaar of langer een zeer hechte relatie. Bij de geboorte blijft de moeder een paar dagen in de struiken en neemt haar kroost dan overal mee naartoe. Tijdens de eerste weken is het vrouwtje bijzonder agressief en verdedigt ze haar jongen vurig tegen mogelijke vijanden, waaronder leden van haar soort. Als ze volwassen zijn, verlaten de jongen de moederlijke boezem – of worden ze weggejaagd door hun moeders die opnieuw zijn bevallen – en vertrekken ze om helemaal alleen te leven.

De felbegeerde hoorns van de neushoorn

Als de neushoorn zijn hoorns als wapen gebruikt bij een aanval, hebben deze de soort bijna tot uitsterven geleid. Samengesteld uit keratine, een fibrillair eiwit dat in haar of nagels wordt aangetroffen, zijn de hoorns van neushoorns het onderwerp van een handel die wordt gevoed door eeuwenoude overtuigingen die therapeutische en lustopwekkende eigenschappen aan hen toeschrijven die nog niet zijn aangetoond. De hoorns worden vervolgens geplet om als infusie te worden geserveerd, maar worden ook gesneden om sculpturen te maken.

De mens, de grootste bedreiging voor de neushoorn

Als jonge neushoorns of zieke individuen kunnen worden belaagd door grote katachtigen zoals de leeuw, hebben gezonde volwassenen geen vijand behalve mensen. De lust voor zijn hoorns leidde tot zo’n stroperij dat de hoefdieren bijna uitstierven. Sinds 1970 zijn de neushoornpopulaties met bijna 90% afgenomen. In de afgelopen decennia is het aantal witte neushoorns aanzienlijk toegenomen dankzij de uitvoering van instandhoudingsacties. De andere vier soorten bevinden zich echter op het meest kritieke niveau. Een strijd tegen stroperij wordt op de grond gevoerd, terwijl fokprogramma’s in gevangenschap worden uitgevoerd met als doel een latere herintroductie in zijn natuurlijke omgeving.