De mammoet: waar en hoe leefde hij? Waarom verdween hij?

Mammoeten zijn dieren die altijd de verbeelding prikkelen. Net als de olifanten van vandaag bevolkten ze ooit de aarde. Ze zijn een van die emblematische dieren waarvan de verdwijning doet denken aan wat ons is beloofd voor een bepaald aantal soorten die we vandaag de dag kennen. Dit artikel stelt voor om ze weer tot leven te wekken, terwijl je leest: waar leefden deze reuzen? Hoe verzekerden zij hun voortbestaan? En waarom zijn ze verdwenen?

Over welke mammoeten hebben we het?

In werkelijkheid het type Mammuthus brengt talrijke soorten samen die elkaar in de loop van de tijd hebben opgevolgd. Het is de laatste die het meest bekend is: “wolharige mammoet“Of Mammuthus primigenius. Het behoort tot de familie Elephantidae, gekenmerkt door hun grote omvang en hun slurf. De volwassen wolharige mammoet kan een lengte bereiken van 3,50 meter en 5 ton wegen, een formaat dat dicht bij zijn neef, de Aziatische olifant, ligt.

We kunnen ook de steppenmammoet noemen (Mammuthus trogontherii), een verwante en oudere soort. Ze woonde in Siberië en Noord-China. Het bereikte een hoogte van 5,30 meter met een geschat gewicht van 17 ton. Het was het grootste landzoogdier van zijn tijd.

Waarom is de wolharige mammoet verdwenen?

Tegenwoordig weten we nog steeds niet precies waarom de mammoet verdween tijdens de eerste millennia van het postglaciale tijdperk. Maar het lijkt erop dat hij de verdwijning van de steppe die zijn naam draagt ​​niet aankan.

Het uitsterven van de wolharige mammoet verliep snel. Het is volledig uitgeschakeld 4000 jaar geleden, maar de achteruitgang ervan begon 10.000 jaar geleden. Onderzoekers hebben lang gedacht dat de mens schuldig was omdat hij te veel had gejaagd. Maar deze verklaring lijkt niet te kloppen.

Aan het einde van de Riss-ijstijd, dat wil zeggen 120.000 jaar geleden, kregen de mammoeten te maken met een ingrijpende verandering in hun leefomgeving. Tot dan toe werden de steppen gekenmerkt door een koud en dor klimaat. Door de klimaatverandering zijn het vochtige bossen geworden.

Wolharige mammoeten hadden dat duidelijk wel moeite hebben om zich aan te passen. Hier begon de aanzienlijke daling. Bevolkingen migreerden om hun toevlucht te zoeken in de koude gebieden die bleven bestaan. Ze zijn gefragmenteerd. De interglaciale periode na Riss was beslissend en aan het einde van de laatste ijstijd, de Würm, 12.000 jaar geleden, slaagden de wolharige mammoeten er niet in zich aan te passen. Maar de antwoorden ontbreken: waarom zijn ze erin geslaagd de interglaciale periode na de Riss te overleven, en niet die na de Würm? De hypothese van ziekte wordt niet uitgesloten.

Hoe zag de gigantische steppe eruit?

De mammoetsteppe wordt ook wel de Arctische steppe genoemd. Er waren niet veel grassen (granen, voedergewassen, enz.). Tijdens de preglaciale periode (tussen 50.000 en 25.000 jaar geleden) was de plantendiversiteit aanzienlijk. We identificeerden de aanwezigheid van kruidachtige planten zoals paardenbloem, vergeet-mij-nietjes en klaver, evenals grassen. De postglaciale periode (van 15.000 jaar geleden tot heden) wordt gekenmerkt door een heropleving van grassen. Tussen de twee, dat wil zeggen ten tijde van de mammoeten, waren ze niet erg aanwezig.

Het klimaat was aanzienlijk kouder en droger dan vandaag. Deze klimatologische omstandigheden extreem vormden landschappen waar ijs en toendra de boventoon voerden. Deze toendra was geen bevroren woestijn, maar een gebied met weinig neerslag, waar grassen, lage struiken en koudebestendig mos groeiden. Bomen waren zeldzaam of afwezig. De toendra-steppe werd niet alleen bezocht door wolharige mammoeten, maar ook door wolharige neushoorns en steppenbizons.

Seizoensvariaties hadden een aanzienlijke invloed op dit landschap. De korte maar intense zomer zou delen van de toendra snel kunnen veranderen in modderige, voedselrijke gebieden, waardoor een explosie van leven zou kunnen ontstaan ​​en tijdelijk rust zou kunnen worden geboden aan soorten die afhankelijk zijn van deze ecosystemen voor hun voortplanting en voeding.

Wat aten mammoeten?

Mammoeten waren herbivoren en consumeerden een grote verscheidenheid aan vegetatie. De uitgestrekte steppe-toendravlaktes boden een overvloed aan grassen, die het grootste deel van hun dieet vormden. Ze aten ook zegge, maar ook bloemen, struiken, mos en delen van bomen als ze die vonden.

Om aan hun energiebehoeften te voldoen, zouden volwassen mammoeten dit kunnen binnenkrijgen tot 180 kg voedsel per dag, ongeveer 20 uur voeden. Hun slurf, met twee vingers aan het uiteinde, was perfect geschikt om kort gras te plukken.

Mammoetkiezen zijn speciaal ontworpen om harde en grove planten te vermalen die typisch zijn voor de toendra. Ze waren uitgerust met talrijke geëmailleerde platen en grote kronen om slijtage door het zand in hun voedsel te weerstaan.

Hoe leefden mammoeten?

Het is gemakkelijker om te zeggen wat de mammoeten aten: de studie van de uitwerpselen die ons hebben bereikt, levert duidelijke en nauwkeurige informatie op.

Het is echter moeilijker om te weten hoe hun leven was georganiseerd. Er wordt aangenomen dat mammoeten zeer sociale dieren waren, net als olifanten, dat ze in familiegroepen leefden onder leiding van vrouwtjes. Gezien het klimaat en de veranderingen ervan stellen we ons ook voor dat ze soms zeer grote kuddes kunnen vormen, vooral tijdens migraties.

Mammoeten gebruikten hun lange slagtanden
gebogen om door de sneeuw te graven en voedsel te vinden, maar ook om zich te verdedigen tegen roofdieren, zoals mensen en sabeltandtijgers. De slagtanden groeiden gedurende zijn hele leven en bereikten een lengte van 1,70 meter voor vrouwtjes of 2,50 meter voor mannetjes.

We kunnen ons echter ook verschillen voorstellen met olifanten. De morfologie van de mammoet werd aangepast aan koude klimaten dankzij kortere ledematen, met name de staart, maar ook de oren. Het was belangrijk om het lichaamsoppervlak dat aan de kou werd blootgesteld te verkleinen, om de warmte-uitwisseling met de buitenkant te beperken.

Het andere grote verschil met olifanten is de dikke vacht. Het moet uit meerdere lagen bestaan ​​hebben: een laag dons, een laag ondervacht en een laag stug haar van ongeveer een meter lang. De laag onderhuids vet kan 10 centimeter bereiken.

Door Laetitia Cochet – Gepubliceerd op 14/05/2024