De kikker drinkt nooit: waar of niet waar?

Amfibieën zijn dieren waarvan de werking ver verwijderd is van de onze. Ten eerste is hun lichaamstemperatuur variabel. Net als reptielen zijn het zogenaamde ectotherme (of “koudbloedige”) dieren. Maar is dat het enige verschil dat ons scheidt? Neen ! Een ander groot verschil is dat kikkers niet drinken. Laten we proberen te begrijpen hoe hun metabolisme hen in staat stelt dit te doen.

De huid van de kikker laat water door

Het is een feit: kikkers drinken nooit. De hydratatie van hun lichaam gebeurt anders. Het is de huid die deze rol op zich neemt door de vochtigheid in de atmosfeer te absorberen. De huid van kikkers is kaal, glad en bedekt met slijm, een kleverige substantie die wordt afgescheiden door klieren. Maar het gedrag van het dier is anders, afhankelijk van hun omgeving.

De Woestijnkikker kan dus hoge temperaturen overleven en in een dorre omgeving zoals die van de Namibische woestijn. Hiervoor graaft hij zich in het zand tot 20 cm diep om het aanwezige vocht op te nemen. Het komt uit zijn hol op zeldzame regenachtige dagen of wanneer vochtige lucht uit de oceaan de woestijn bedekt.

Veel kikkers kunnen water rechtstreeks door de huid opnemen, vooral rond het bekkengebied. Water dringt binnen door capillaire werking. Maar als de huid water in de ene richting doorlaat, doet ze dat ook in de andere richting. De kikker kan zo uitgedroogd raken, vooral als hij blootgesteld blijft aan zon en wind. Maar de rol van slijm is om de natuurlijke verdamping van water uit het lichaam te vertragen. De relatieve doorlaatbaarheid van hun huid maakt kikkers vatbaar voor veel gifstoffen in de omgeving. Afhankelijk van de grootte van de moleculen kunnen ze in hun bloed terechtkomen. Dit is een van de oorzaken van de verhoogde kikkersterfte.

Boomkikkers passen verschillende strategieën toe om waterverlies te verminderen. Sommigen hebben een ondoordringbare huidlaag ontwikkeld. Anderen passen hun gedrag aan om ’s nachts actief te zijn. Sommigen rusten met de minste huid in contact met de lucht, hun benen onder hun lichaam gevouwen en hun kin, zonder ruimte tussen het lichaam en de ondergrond waarop ze rusten. Weer anderen rusten in groepen, ineengedoken om de hoeveelheid huid die aan de lucht wordt blootgesteld te verminderen.

Het slijm van een kikker nauwkeurig bestudeerd

Wetenschappers hebben aangetoond dat peptiden die betrokken zijn bij immuniteit aanwezig zijn in slijm wanneer een kikker wordt blootgesteld aan ziekteverwekkers. De aard van deze peptiden is afhankelijk van de omgeving van het dier. Het slijm vanHydrophylax Bahuvistara, een Indiase kikker ter grootte van een tennisbal, met grote ogen en een rode rug, heeft de aanwezigheid van 32 peptiden onthuld, waarvan er vier zijn aangetoond dat ze griep kunnen bestrijden. Van deze vier interessante peptiden is er echter maar één onschadelijk voor de mens, de andere zijn giftig. Dit peptide, urumin genaamd, richt zich op een eiwit dat tot expressie komt op het oppervlak van het griepvirus, hemagglutinine, zonder welke infectie van gastheercellen onmogelijk zou zijn. Urumin verstoort dit proces. In 2017 bleken testen op muizen doorslaggevend. Maar wetenschappers moeten er nog aan werken om het proces stabiel, betrouwbaar en draaglijk te maken voor mensen.

Kikkerhuid laat ook zuurstof door

Het is hun heel speciale huid waardoor kikkers zowel in het water als in de lucht kunnen leven. Het is niet alleen doorlaatbaar voor water, maar ook voor zuurstof en koolstofdioxide. In werkelijkheid vindt de opname van zuurstof plaats door de zuurstof op te lossen in het slijmwater. Bloedvaten die zich nabij het huidoppervlak bevinden, laten directe doorgang van zuurstof in het bloed toe wanneer de kikker wordt ondergedompeld. Op lucht ademen kikkers door twee kleine longen die doen denken aan onze menselijke longen, behalve dat er geen ribben of middenrif zijn om de luchtstroom aan te drijven. Om lucht in en uit te krijgen, gebruiken kikkers hun keel. De lucht gaat dan door de neusgaten.

Gezien het belang van de huid, veranderen kikkers deze vrij vaak. De rui dient dus om dode cellen kwijt te raken. Dit kan enkele uren aanhouden, waarbij de oude huid loslaat. De frequentie is verschillend, afhankelijk van de soort: elke dag of een keer per week.

De huid van kikkers is altijd vochtig, dus het is belangrijk om deze met even vochtige handen te hanteren. Ook moeten de handen schoon zijn. Eventuele parfum of andere muggenwerende substantie die op de handen aanwezig is, wordt geabsorbeerd. Afhankelijk van de dosis gif kan dit de kikker ziek maken of zelfs doden. Aan de andere kant is een kikker zelden gevaarlijk voor de mens. Zelfs degenen die gif afscheiden op het oppervlak van de huid, omdat dit laatste alleen werkt als het in contact komt met een slijmvlies.

Tijdens de winterslaap eet of drinkt de kikker niet

Om te overwinteren, verlaagt de kikker zijn metabolisme om het energieverbruik door het lichaam te minimaliseren. In zeer koude omgevingen overwinteren de meeste kikkers onder water omdat het uiteindelijk een plek is die koeler is dan lucht. Groene Kikker, Noordelijke Kikker en Moeraskikker wel. Zolang het water niet bevriest, bevriest de kikker ook niet. Daarnaast bevat water van rond de 4 graden Celsius meer zuurstof dan warmer water. De kikkers blijven daardoor in contact met bewegend water en kunnen nestelen onder stenen, stukken hout of wortels. Ze begraven zich in geen geval in de modder, anders zouden ze uiteindelijk niet genoeg zuurstof hebben.

Sommige kikkers kunnen zelfs vorst verdragen. Hierin verschijnen, wanneer de temperatuur onder de -5°C zakt, kleine ijskristallen in hun lichaam, wat overeenkomt met het bevriezen van ongeveer 40% van het water in het lichaam van de kikker. Onder deze omstandigheden stopt de kikker met ademen, circuleert zijn bloed niet meer en stopt zijn hart zelfs met kloppen. Maar zodra de temperaturen stijgen met de komst van de lente, verdwijnt de vorst en hervat de kikker zijn activiteiten.