De hazelworm, een pootloze hagedis, niet te verwarren met een slang

De langzame worm lijkt op een slang. Als je het ziet, raak dan niet in paniek. Het reptiel is volkomen ongevaarlijk. Verstoken van gif, bijt het niet. Bij deze pootloze hagedis maakt de vacht de monnik niet.

De hazelworm is zijn pootjes kwijt

De hazelworm (ook wel hazelworm of glasslang genoemd) is een soort pootloze hagedis die behoort tot de klasse van reptielen en de familie van anguidae. Zijn ledematen, die lastig werden voor dit gravende dier, verdwenen geleidelijk tijdens de evolutie van de soort. De wetenschappelijke naam (Anguis fragilis) betekent breekbare slang. Tegelijkertijd wordt een tweede soort hazelworm vermeld: Anguis cephallonica (gouden hazelworm of Peloponnesos hazelworm).

De hazelworm heeft oogleden en trommelvliezen

Zonder poten en bedekt met kleine gladde schubben waarvan de kleur varieert van lichtgrijs tot bruin, heeft de hazelworm een ​​kronkelig uiterlijk. Maar in tegenstelling tot slangen zijn zijn oogleden beweegbaar, heeft hij trommelvliezen maar geen gif. Zijn slanke lichaam kan 50 cm lang worden en de twee geslachten onderscheiden zich door hun kleuren: de rug en zijkanten van het mannetje vertonen een uniform bruin soms bezaaid met blauwachtige of roodachtige vlekken. Het vrouwtje heeft zwarte zijkanten en een bleke rug die kan worden doorkruist door een zwarte wervellijn.

Zijn staart scheidt in geval van gevaar

De hazelworm heeft zijn bijnamen fragiele slang en glasslang te danken aan zijn autotomievermogen dat wordt gekenmerkt door het vrijwillig verlies van een niet-vitaal deel van het lichaam. Zo kan het reptiel bij gevaar – net als de hagedis – een deel van zijn staart scheiden om een ​​roofdier te lokken. Vaak blijft de afgehakte staartpunt minutenlang bewegen (omdat hij geïnnerveerd is). Deze afweer leidt de agressor af en laat de hazelworm ontsnappen. Als het overblijfsel van de staart teruggroeit, zal het over het algemeen een stronk blijven, veel korter dan het oorspronkelijke ledemaat.

Om gelukkig te leven, leeft hij verborgen

Het reptiel leeft in het Midden-Oosten (Iran, Turkije) en Noord-Afrika (Algerije). Het is ook aanwezig in heel Europa behalve in Ierland, in de Scandinavische landen en in het zuiden van het Iberisch schiereiland. In Frankrijk komt hij overal voor (met uitzondering van het bekken van Aquitanië en Corsica) waar hij voornamelijk groeit in de vlaktes en in de bergen tot 1200 m hoogte. De hazelworm bezoekt biotopen met dichte en vochtige plantenbedekking: bossen, woestenijen, heggen, weiden, bosjes, tuinen, heidevelden, veengebieden, randen van watermassa’s. Het dier houdt van plekken waar het zich snel kan verstoppen, zoals composthopen, stapels hout, onder een steen, een plank of een plaatwerk.

De hazelworm, een koudbloedig dier

Het koudbloedige dier is niet in staat tot thermoregulatie en blijft daardoor afhankelijk van de omgeving, die hem moet voorzien van de relatief hoge omgevingstemperatuur die hij nodig heeft om te leven. In de zomer profiteert de hazelworm van de vochtige en schaduwrijke hitte van een boomstronk of een steen. In de winter begraaft hij zichzelf en blijft in lethargie in holen die hij graaft of die hij leent van knaagdieren. In het voorjaar komt deze discrete en solitaire soort uit zijn toevluchtsoord om een ​​overwegend schemerig gedrag aan te nemen. Het reptiel met een kalm temperament vertoont geen agressie tegenover mensen.

Naaktslakken in het menu van de langzame worm

Het vleesetende dier stelt zijn menu samen met een groot aantal ongewervelde dieren: slakken, naaktslakken, larven, regenwormen, rupsen, pissebedden, spinnen en andere Insecten. Zijn dieet maakt hem tot een tuinmansvriend en de composthopen verspreid over de tuin zullen alle voeding en warmte geven die dit koudbloedige dier nodig heeft.

In de hazelworm rijmt geboorte op onafhankelijkheid

De broedperiode (april en juni) kan leiden tot bijtende gevechten tussen kanshebbers voor een paring die wel twintig uur kan duren! De soort is ovovivipaar: de incubatie vindt plaats in het lichaam van het vrouwtje, dat haar eieren niet uitbroedt. Tijdens de zomer, en na een draagtijd van zes weken, zal ze tussen de vijf en twintig eieren met zeer fijne schalen vrijgeven die de jongen breken om er zelf uit te halen. Vanaf hun geboorte worden er al langzame wormen gevormd. Ze zullen onmiddellijk onafhankelijk worden omdat ze kunnen jagen en dus zichzelf kunnen voeden. Seksuele volwassenheid wordt bereikt na drie jaar bij de man en vier jaar bij de vrouw.

Hazelworm: fatale gelijkenis met de slang

Het ontbreekt de hazelworm niet aan vijanden. Het reptiel is inderdaad het doelwit van veel vogels, waaronder enkele roofvogels en andere soorten (blauwe reiger, ooievaar, ekster, Vlaamse gaai, kraai…). De rode vos, bepaalde marterachtigen (das, hermelijn), de genet, de egel en de huiskat behoren ook tot zijn roofdieren. Tegelijkertijd wegen andere bedreigingen op de bevolking: vernietiging van de natuurlijke habitat, intensief gebruik van pesticiden en verkeersongevallen. De hazelworm is ook het slachtoffer van de mens die hem uit onwetendheid vernietigt door hem te verwarren met een slang. In Frankrijk is het reptiel sinds 2007 beschermd. In deze context is het verboden om het te doden, te vangen of zijn nesten te vernietigen. De levensverwachting is 20 tot 30 jaar.