De gibbon, een staartloze aap vertegenwoordigd door verschillende soorten

Verstoken van een staart, zoals alle hominoïde primaten, heeft de gibbon enorme armen die hem tot een meester in brachiatie maken. Verdeeld in verschillende soorten, vertoont het dier een diversiteit aan fysieke kenmerken. Ontmoeting met de kleinste van de mensapen.

De gibbon, een verre neef van de mens

De gibbon is een van de laatste 5 mensachtige primaten ter wereld. Deze groep mensapen bestaat uit 2 families:

• Hominiden waaronder chimpansees, gorilla’s, bonobo’s en orang-oetans. De leden van deze lijn – waaronder mensen – worden met name gekenmerkt door tweevoetig lopen en een ontwikkeld brein waardoor ze sterke aanleg hebben voor het sociale leven en leren;
• Hylobatiden worden gewoonlijk gibbons genoemd. Ze zijn kleiner van formaat en onderscheiden zich door de lengte van hun armen in verhouding tot hun lichaam, door hun strikt boombewonende manier van leven, brachiatie als transportmiddel en een sociale organisatie gebaseerd op monogame paren.

De gibbon, geslachten en soorten

Als de wetenschappelijke gemeenschap het niet eens is over het exacte aantal, wordt de familie Hylobatidae over het algemeen verdeeld in 4 geslachten (hieronder) en 14 soorten:

• De houlocks (oostelijke, westelijke houlock);
• Hylobates (behendige gibbon, Müller’s gibbon, withandige gibbon, motorkapgibbon, kuifgibbon, enz.);
• De nomascus (zwarte gibbon, gele wangen, witte snorharen…);
• Symphalangus syndactylus (Siamang).

Gibbon: geen staart maar lange armen

Zoals alle mensapen missen hylobatiden een staart, maar verschillen ze van hun hominide neven in hun kleinere formaat. Mannetjes en vrouwtjes zijn 40 tot 65 cm lang en wegen 5 tot 7 kilo, terwijl de siamangs, een beetje groter, tussen de 65 en 90 cm meten voor een gewicht van 8 tot 10 kilo. Gibbons worden gekenmerkt door zeer lange armen en een unieke polsstructuur waarvan de bolvormige botten die in een gat zitten, bi-axiale bewegingen mogelijk maken die mensachtigen niet kunnen uitvoeren. Gibbons zijn zwart, rood, grijs of geelachtig, afhankelijk van de soort en soms, afhankelijk van het geslacht. Bij de concolor gibbon is bijvoorbeeld het mannetje zwart met lichte snorharen en het vrouwtje blond met een donkere vlek op de schedel.

De gibbon, nog steeds in de bomen

Vertegenwoordigers van de Hylobatidae-familie zijn te vinden in de tropische en bergbossen van Zuid-Azië: India, Thailand, Bangladesh, Bhutan, China, Birma, Maleisië, Indonesië, enz.). Endemische soorten bezetten de eilanden Sumatra, Java en Borneo. In al deze regio’s leven gibbons in de bomen en komen bijna nooit op de grond. Ze zijn allemaal in bomen en bewegen door armbewegingen door hun lichaam met de uiteinden van hun armen te zwaaien en met de ene hand en dan met de andere aan de takken te hangen.

De gibbon, frugivore, folivor, insecteneter

Hoewel gibbons alleseters zijn, geven ze de voorkeur aan plantaardig materiaal. Veel soorten volgen een in wezen fruitetend dieet en tonen op hun menu de vruchten van de bomen die de tropische bossen bewonen, zoals vijgen. In hun verspreidingsgebied moeten hylobatiden zich aanpassen aan twee seizoenen: een eerste nat en vruchtbaar wat de groei van fruit en bessen bevordert en een tweede droger, waarin hun favoriete voedsel schaars wordt. In het “laag” seizoen is de keuze beperkt en worden de primaten vaak gedwongen om met name Insecten, eieren en kleine vogels te eten. Arme jagers, velen vallen terug op bloemen, bladeren, stengels of knoppen. De siamang, bijvoorbeeld, is gewillig folivoor.

Het territoriale lied van de gibbon

Door de boomlevensstijl van de gibbon kan hij zich met grote behendigheid van boom naar boom verplaatsen. Of het nu gaat om het spelen met een mededier of het vluchten voor een roofdier, het dier kan sprongen maken van meer dan 10 m in de leegte voordat hij in extremis een tak inhaalt. Met een snelheid van 65 km/u is de withandige gibbon (of lar gibbon) de snelste aap ter wereld. Aan de andere kant bewegen hylobatiden heel langzaam over de grond en landen ze daar alleen als dat nodig is. Dit dagdier brengt gemiddeld veertien uur slapend door, van zonsondergang tot zonsopgang. Zeer territoriaal, gibbons staan ​​bekend om hun vocalisaties: ze zingen ’s ochtends en’ s avonds om hun domein af te bakenen en sociale banden te versterken.

Gibbon familiegeest

Monogaam, gibbonparen blijven trouw voor het leven. Beide partners krijgen om de 2 à 3 jaar een kalfje. Na een draagtijd van iets meer dan 7 maanden krijgt de pasgeborene 6 maanden borstvoeding van de moeder en wordt daarna vaak verzorgd door de vader. De familie kan meerdere jongen van verschillende leeftijden bij elkaar brengen omdat een jong – hoewel onafhankelijk rond de 3 jaar oud – de familiecocon pas verlaat als het ongeveer 6 of 7 jaar oud is, als het eenmaal volwassen is en klaar om te paren.

Ernstig bedreigde gibbons

De tijger, nevelpanter, luipaard, marmerkat, python en sommige roofvogels (adelaars) behoren tot de belangrijkste roofdieren van de gibbon, vooral als hij slaapt. Zijn zang vormt ook een gevaar voor de aap, die gemakkelijk wordt opgemerkt door stropers. Er wordt op de primaat gejaagd voor commerciële doeleinden (vlees, huisdier, traditionele geneeskunde) of als trofee. De belangrijkste oorzaak van zijn achteruitgang is echter de vernietiging van zijn leefgebied door ontbossing voor bijvoorbeeld de exploitatie van palmolie. De meeste soorten worden bedreigd en sommige worden vermeld als bedreigd door de International Union for Conservation of Nature (IUCN). De levensverwachting van hylobatiden is 30 jaar in het wild en 40 jaar in gevangenschap.