De chimpansee, de aap met vergelijkbare chromosomen als de mens

Begiftigd met bijzonder ontwikkelde intellectuele en cognitieve capaciteiten, is de chimpansee, vanuit biologisch oogpunt, de primaat die het dichtst bij de mens staat. Zijn vermogen om gereedschappen te maken en ermee om te gaan als voedsel wekt bewondering bij wetenschappers. Ontmoeting met een begaafde primaat!

Vier ondersoorten van de chimpansee

De chimpansee behoort tot de orde van de primaten en de familie van de mensachtigen. Deze apen zijn verdeeld in twee soorten: de gewone chimpansee (Pan holbewoners) en bonobo’s (panische paniscus). De gewone chimpansee zelf is er in vier ondersoorten:

• De West-Afrikaanse chimpansee (Panholbewoners tegen);
• De Nigeriaanse chimpansee (Pan troglodytes vellerosus);
• De Centraal-Afrikaanse chimpansee (Panholbewoners holbewoners);
• Chimpansee van Schweinfurth (Pan holbewoners schweinfurthi).

Zwarte vacht, lichaam soms kaal en rozeachtig

De gewone chimpansee is groot van formaat en heeft een zwarte vacht, behalve het gezicht, de oren, handpalmen, voetzolen, vingers en tenen die haarloos en vaak roze zijn, soms bezaaid met donkerder, afhankelijk van de ondersoort. Het platte gezicht wordt gekenmerkt door een prominente mond en zeer beweeglijke lippen. De oren zijn groot en rond en het gedrongen lichaam mist een staart. De gewone chimpansee is 1,30 tot 1,60 m lang en weegt tussen de 40 en 65 kg.

De chimpansee, brachiatievirtuoos

Zijn lange, gespierde armen kunnen anderhalf keer de lengte van de romp bereiken, terwijl de achterpoten korter en meestal gebogen blijken te zijn. Op de grond zorgt de morfologie van de chimpansee ervoor dat hij een viervoetige of tweevoetige gang kan aannemen. Zijn manier van lopen is gebaseerd op de plat geplaatste voeten en op de rug van de vingers van de handen. De duimen van de handen en de voeten tegenover de andere vingers vergemakkelijken zijn bewegingen in de bomen enorm, waar hij gemakkelijk de kunst van het brachiatie onder de knie krijgt (met zijn armen van de ene tak naar de andere zwaaien).

De chimpansee leeft uitsluitend in Afrika

De vier ondersoorten chimpansees zijn verspreid over twintig landen in West-Afrika, Centraal-Afrika en Oost-Afrika. Primaten komen vaak voor in verschillende omgevingen, zoals gras- of beboste savannes en tropische bossen, van zeeniveau tot meer dan 2500 m hoogte.

De chimpansee, een naaste neef van de mens

In de familie van primaten is de gewone chimpansee de aap die het dichtst bij de mens staat met wie hij 95% van zijn genen deelt, terwijl studies hem bijzonder ontwikkelde intellectuele en cognitieve vermogens geven. De chimpansee is het dier dat het beste weet hoe het basisgereedschap moet worden gebruikt en herinnert zich zo aan de technieken die door de eerste mensen werden gebruikt. De primaat kiest bijvoorbeeld een lange, dunne tak en stript deze vervolgens om termieten en mieren in hun leefgebied te vangen. De chimpansee gebruikt ook stenen of een stuk hout om fruit- of notendoppen kapot te maken. Wetenschappers hebben het gebruik van meer dan zestig verschillende tools geïdentificeerd.

Veel fruit en heel weinig water

De chimpansee is een overwegend fruitetend omnivoor dier en voedt zich voornamelijk met fruit waaraan hij andere planten toevoegt, zoals zaden, bladeren, bloemen, stengels of schors. Het dier vult zijn dieet aan met een kleine hoeveelheid dierlijke eiwitten: Insecten, kuikens, kleine zoogdieren, maar ook honing of vogeleieren. De primaat drinkt weinig omdat hij het meeste water vindt dat hij nodig heeft in het vruchtvlees van de vruchten die hij consumeert.

Verzorging versterkt de banden tussen chimpansees

Een sociaal dier, de gewone chimpansee evolueert binnen gemeenschappen van ongeveer twintig tot honderd individuen. Deze groepen bezetten en verdedigen een territorium waarin ze elke avond naar voedsel zoeken en een basisverblijf in de bomen bouwen. Het is gebruikelijk om te zien hoe chimpansees elkaars vacht ontluizen en de parasieten opeten die ze daar vinden. Naast een hygiënetechniek is ontluizen een ritueel dat bijdraagt ​​aan het behoud van de cohesie tussen clanleden.

De lange emancipatie van de chimpansee

Door de lange ovulatiecyclus van de vrouwelijke chimpansee (meer dan 35 dagen) kan ze bijna het hele jaar door paren. Deze is geslachtsrijp rond de leeftijd van tien jaar en de mannetjes rond de dertien jaar. Aan het einde van een draagtijd die ongeveer acht maanden duurt, baart het vrouwtje één enkel jong dat tussen de 1,5 en 2,2 kg weegt en dat ze voor het eerst onder haar buik draagt. Beetje bij beetje leert de pasgeborene zich aan de vacht van zijn moeder vast te klampen en op haar rug te gaan zitten als ze beweegt. De juveniel wordt rond de leeftijd van vier jaar gespeend, maar kan ongeveer tien jaar met zijn ouder en de groep samenleven voordat hij emancipeert.

Bedreigingen voor de gewone chimpansee

De gewone chimpansee is een bedreigde diersoort. De eerste oorzaak van de afname van de bevolking is ontbossing, omdat de habitat verdwijnt ten gunste van landbouw, weilanden, industriële plantages, mijnbouw en de aanleg van wegeninfrastructuur. Ondanks de beschermingsmaatregelen die hij geniet, is de primaat ook het slachtoffer van mensenhandel (om er een huisdier van te maken) en stroperij voor zijn vlees. De chimpansee bezwijkt ook aan infectieziekten (bijvoorbeeld het ebolavirus) die worden opgelopen door de nabijheid van mensen en hun afval. De levensverwachting van de aap is 40 tot 60 jaar zowel in vrijheid als in gevangenschap.