De cheetah, de snelste katachtige, waar en hoe leeft hij?

Met een snelheid van 115 km/u wordt de cheetah beschouwd als het snelste landdier ter wereld. Sneller dan brutaal trekt deze woeste kat zich terug als een ander roofdier zijn prooi wil stelen. Wie is deze grote kat in de vorm van een racehond?

De cheetah, de lichtste van de grote katachtigen

Jachtluipaard (Acinonyx jubatus) is een groot vleesetend zoogdier uit de familie Felidae. Zijn lange gespierde lichaam doet denken aan een windhond. Slank, met slanke benen, de kat heeft een brede borst en een smalle taille. Door zijn lichte botten en flexibele ruggengraat kan hij zijn achterpoten ver uitwerpen en dus erg snel rennen. Zijn gewicht – tussen 35 en 60 kg – maakt hem de lichtste van de grote katachtigen en zijn grootte is 1,20 m tot 1,50 m. De levensverwachting is gemiddeld 14 jaar voor vrouwen en 10 jaar voor mannen.

Tranen op het gezicht van de jachtluipaard

De cheetah heeft een kleine kop in vergelijking met zijn lichaam en ogen onderstreept door een zwarte lijn die naar de lippen loopt. Deze twee sporen, ook wel “inkttranen” genoemd, maken het mogelijk om het te onderscheiden van andere grote katachtigen met rozetten, zoals het luipaard. De vacht – fawn tot lichtbeige van kleur – is bezaaid met zwarte, ronde of ovale vlekken. Ter hoogte van de keel en de buik is de jurk helder, bijna wit en zonder vlekken. Het laatste derde deel van zijn staart, omcirkeld met zwarte ringen, eindigt in een wit plukje.

De cheetah, gebouwd om te rennen

Zijn niet-intrekbare klauwen geven hem de tractie en grip die hij nodig heeft om zijn acceleratie vast te houden en scherpe bochten te nemen. Naast zijn gestroomlijnde kop heeft de cheetah een groot hart en sterk ontwikkelde longen, terwijl zijn grote neusholten zorgen voor een goede zuurstofvoorziening tijdens zijn sprint. Gekwalificeerd als het snelste zoogdier ter wereld, kan de kat in twee seconden 70 km/u bereiken en een seconde later 90 km/u. De topsnelheid was vastgesteld op 115 km/u. Een record dat hij echter maar over de 300 tot 400 meter kan vasthouden. Op grotere afstand wordt het zoogdier gemakkelijk ingehaald door een antilope.

Zijn leefgebied: tussen savanne en woestijn

De cheetah komt voor in Afrika (Ethiopië, Somalië, Zuid-Afrika, Sahara), in de uitgestrekte savannes die genoeg wild bieden en in de woestijnen. Het dier komt ook voor in het Midden-Oosten (met name India, Iran), maar in veel mindere mate.

De eenzame vrouwtjes, de verenigde mannetjes

Leden van hetzelfde nest, verstoten door hun moeder wanneer ze voldoende autonomie hebben gekregen om te overleven, blijven een paar maanden bij elkaar. Daarna zullen de jonge vrouwtjes elk op hun beurt de groep verlaten om zich alleen in een territorium te vestigen. Vrij sociaal, de mannetjes leven over het algemeen in groepen en meestal met hun broers. Door deze coalitie kunnen ze gemakkelijker territorium claimen en verdedigen, samen jagen en prooien delen. In deze masculiene samenleving leidt een dominant mannetje de groep, kiest de prooi en initieert de jacht. Hij is ook degene die zal paren met een krols vrouwtje. In geval van een conflict met externe mannen zal de coalitie, bezield door een sterk ontwikkeld gevoel van solidariteit, samen de strijd aangaan.

Zeer kwetsbare cheeta-baby’s

Paring vindt het hele jaar door plaats. Het vrouwtje kan elke 17 tot 20 maanden een nestje krijgen en haar vruchtbare periode is verdeeld over één tot drie dagen. Na een draagtijd van iets meer dan drie maanden baart ze drie tot vijf blinde baby’s die gemiddeld 300 gram wegen en ongeveer 30 cm lang zijn. Zelfs als hun oogjes na ongeveer tien dagen opengaan, blijven baby’s de eerste maanden van hun leven erg kwetsbaar: amper een derde van hen wordt volwassen. Om hun overlevingskansen te vergroten, verplaatst de moeder ze zeer regelmatig (bijna om de dag) door ze in haar bek te dragen, omdat hun geur rond de broedplaats waarschijnlijk roofdieren aantrekt.

De snelle groei van de kleintjes

Snellere groei dan andere katachtigen stelt jonge mensen in staat om snel te ontsnappen aan omringende bedreigingen. Rond de leeftijd van drie weken lopen ze zelfverzekerder, aan het einde van de eerste maand verschijnen hun tandjes. Vanaf de 6e week beginnen de juvenielen hun moeder te volgen. Bij het spenen – dat gebeurt vanaf 3 maanden – hebben ze dan voldoende snelheid gekregen om te kunnen vluchten voor andere carnivoren. Ongeveer 18 maanden blijven ze bij hun moeder die hen jacht- en overlevingsvaardigheden bijbrengt. Wanneer leden van een broer of zus zich er klaar voor voelen, verlaten ze het moedernest en blijven ze vaak enkele maanden bij broers en zussen.

De cheeta voedt zich overdag

Het vleesetende dieet bestaat voornamelijk uit zoogdieren van minder dan 40 kg, zoals antilopen, gazellen, springbokken, impala’s, kleine koedoes, jonge wildebeesten, orebis, wrattenzwijnen en struisvogels. Maar ook met knaagdieren en parelhoenders kan hij tevreden zijn. In tegenstelling tot andere katachtigen jaagt de cheetah overdag, hetzij bij zonsopgang of voor zonsondergang, omdat hij zijn prooi op zicht lokaliseert. Het dier komt ook het liefst naar buiten als andere roofdieren slapen, omdat het gemakkelijk wordt geïntimideerd. De kat is te zwak om te vechten en vreest een verwonding die hem van de jacht zou beroven en hem tot verhongering zou veroordelen. Dus wanneer een carnivoor zijn prooi wil verrukken, heeft hij de neiging te capituleren.

Een uitgebreide jachttechniek

Als een scherp waarnemer begint de cheetah met een verkenningssessie: neergestreken op een kleine piek – een termietenheuvel of een boomstronk – speurt hij discreet de horizon af. Wanneer een dier zich van zijn groep isoleert, nadert het langzaam tot vijftig meter en duikt er plotseling met volle snelheid op af. Wanneer de cheetah dicht genoeg bij zijn prooi is, gebruikt hij zijn poot met grote klauwen om hem omhoog te laten struikelen en naar beneden te duwen. Als de gewelddadige schok zijn slachtoffer niet afmaakt, tackelt de kat hem op de grond, grijpt hem bij de keel en wurgt hem. Vervolgens trekt hij het lichaam weg om het rustig te kunnen verslinden.

De cheetah dreigde van alle kanten

Jonge cheeta’s zijn onderhevig aan overpredatie (leeuwen, hyena’s), wat de ontwikkeling van de soort beperkt. Bovendien genereert bloedverwantschap onder andere een zeer laag vruchtbaarheidscijfer. Geclassificeerd als kwetsbaar op de rode lijst van de International Union for Conservation of Nature (IUCN), heeft de cheeta in een eeuw tijd 89% van het grondgebied verloren dat het ooit bezette. De ondersoorten die in Iran, Noord- en West-Afrika leven, worden zelfs als bedreigd beschouwd. De katachtige wordt ook neergeschoten door boeren die het als een plaag beschouwen omdat het de kuddes aanvalt. De cheetah wordt helaas gedwongen om op vee te jagen wanneer de vermindering van zijn leefgebied (ontbossing, veeteelt) een vermindering van zijn natuurlijke prooi veroorzaakt. Tegenwoordig is het voortbestaan ​​ervan in handen van de mens.