De antilope, een grote familie van wilde herkauwers

De antilope vormt een immense familie van wilde bovidae die herkenbaar zijn aan de over het algemeen spiraalvormige hoorns. Zoom in op een herkauwer die door de natuur dunne poten heeft gekregen waardoor hij 100 km/u kan halen om aan zijn roofdieren te ontsnappen.

De zeer grote antilopenfamilie

Het woord antilope beschrijft een grote verscheidenheid aan gehoornde zoogdieren van de familie Bovidae. De antilopen brengen verschillende onderfamilies samen:

• Antilopines (gazelle, springbok, saiga…);
• Neotraginaten (dwergantilope, beira, dik-dik, bleebok, sassa…);
• Hippotraginae (waterbok, zwarte antilope, oryx, addax, etc.);
• Alcelaphines (wildbeest, hartebeest, damalisque, impala, enz.);
• De cephalophinae (duikers);
• Tragelaphines (eland, bongo, kudu, sitatunga, bosbok, enz.).

Antilope: hoeven aangepast aan zijn leefgebied

De antilope heeft over het algemeen een reekleurige vacht, vaak lichter op de buik. Veel woestijn- en halfwoestijnsoorten hebben een bijzonder bleke, bijna witte vacht (Arabische oryx). Ze hebben allemaal een witte achterkant en een zwarte staartpunt. Bij deze herkauwende hoefdieren splitsen de hoeven zich in twee tenen en zijn aangepast aan hun omgeving: die van de Lechwe kob zijn lang en puntig om zijn beweging in wetlands en uiterwaarden te vergemakkelijken, terwijl de slanke gehoornde gazelle brede stevige klompen heeft om in de woestijn te wandelen zand.

De elegante hoorns van de antilope

Bij de antilopen zijn de mannetjes massiever dan de vrouwtjes en varieert hun gewicht naargelang de soort: de dwergantilope weegt tot 3 kg terwijl de reuzenantilope meer dan 800 kg kan wegen. Ze hebben allemaal geringde hoorns, of ze nu recht, S-vormig, liervormig of spiraalvormig zijn. Bestaande uit een botkern die grotendeels is bedekt met keratine, worden deze attributen voornamelijk gebruikt tijdens gevechten tussen rivalen tijdens de sleur of om de kudde te verdedigen tegen roofdieren. Bij sommige soorten hebben de vrouwtjes ook hoorns, maar die zijn dan fijner.

Antilope: rennen om te overleven

Met hun lange, slanke en krachtige poten kunnen antilopen extreem snel rennen over korte afstanden. De meest atletische individuen kunnen 100 km/u halen, 4 meter hoog en 15 meter lang springen. Aangezien de meeste soorten in de open lucht op de Afrikaanse vlakten leven, heeft de natuur hen een vitale snelheid gegeven om te ontsnappen aan roofdieren zoals de cheetah – het snelste landdier ter wereld – die echter minder uithoudingsvermogen heeft. Deze wilde runderen vertrouwen ook op hun scherpe zintuigen om hun vijanden te ontwijken: ogen op de zijkanten van hun hoofd geven hen een breed gezichtsveld, terwijl hun ontwikkelde reukvermogen en gehoor hen in staat stellen om ’s nachts een bedreiging te detecteren.

Savanne en struik voor de antilope

Hoewel de meeste antilopen uit Afrika komen, komen ze ook voor in Azië, het Midden-Oosten en Amerika waar ze zijn geïntroduceerd. Deze emblematische herkauwers van de Afrikaanse savanne en de beroemde bush, komen over het algemeen vaak voor op de open prairies, de steppen. Soorten die in bossen en bossen leven (duikers, koninklijke antilopen, dik-dik) hebben de neiging sedentair te zijn. De antilopen vormen een grote familie, hun leefgebied is zeer divers: de saiga ondersteunt extreme kou, de Arabische oryx houdt van de woestijn wanneer de sitatunga een amfibische manier van leven aanneemt.

Vegetarisch dieet en enkele uitzonderingen

Dit herbivoor zoogdier voedt zich met bladeren, kruidachtige planten, grassen, knollen, scheuten van struiken, wortels en vruchten. Waller’s gazelle kan zelfs op zijn achterpoten staan ​​om voedsel van bomen te pakken. Aan de planten die het grootste deel van hun voedsel vormen, voegt de duiker Insecten, kleine vogels en zoogdieren toe die hij met zijn voorpoten doodt. Af en toe blijkt hij ook een aaseter te zijn. Antilopen in de vlakte (gnoe, gazelle) ondernemen lange migraties om de regens te volgen op zoek naar nieuwe weiden.

De antilope: soms solitair, vaak in kudden

Sommige antilopen zoals gnoes en gazellen staan ​​bekend om hun enorme kuddes die hun jaarlijkse migratie over de Afrikaanse vlakten uitvoeren in het gezelschap van zebra’s. De springbok is bijvoorbeeld een sociaal en gezellig dier dat leeft in een kudde van enkele tientallen individuen. Veel soorten leven echter liever in kleine groepen of in eenzaamheid. Wat de dik-dik betreft, hij is monogaam en brengt zijn leven door in een koppel. Naast rennen, beschermt deze in het bos levende soort zichzelf tegen roofdieren dankzij zijn vacht waardoor hij opgaat in het landschap.

De antilope wordt geboren en loopt dan

De antilopen planten zich voort tijdens twee perioden (maart-april en augustus-september) waarin de mannetjes gewelddadige gevechten aangaan. Na het paren baart het vrouwtje een enkel jong aan het einde van een draagtijd van vijf tot zes maanden. Ze verbergt haar baby in een dichte dekking en laat hem alleen achter om naar voedsel te zoeken. Tijdens de maaltijd roept ze haar reekalf dat, eenmaal bevoorraad, snel terugkeert naar zijn schuilplaats. Hoewel natuurlijke selectie jonge mensen de mogelijkheid heeft gegeven om zeer snel na de geboorte te lopen, blijven ze erg kwetsbaar voor roofdieren.

Wat zijn de bedreigingen voor de antilope?

De bovid vertegenwoordigt een favoriete maaltijd voor veel vleesetende roofdieren zoals de luipaard, de leeuw, de Afrikaanse civetkat, de hyena of de cheeta. Sommige grote roofvogels kunnen ook op jonge exemplaren jagen. Van de 91 soorten antilopen worden er ongeveer 25 door de International Union for Conservation of Nature (IUCN) als “bedreigd” beschouwd. De jacht vormt een grote bedreiging voor bijna alle soorten, waarbij het verlies van hun leefgebied (toegewezen aan vee) en epizoötieën moet worden opgeteld: in 2015 decimeerde pasteurellose bijna 200.000 saiga in Kazachstan in amper twee maanden tijd. De levensverwachting van een antilope is 8 tot 10 jaar in het wild en kan in gevangenschap 20 jaar worden.