Addax of puntneusantilope

De addax, ook wel puntneusantilope genoemd, is een hoefdier dat endemisch is in Noord-Afrika. De soort wordt als ernstig bedreigd beschouwd en maakt nu deel uit van een herintroductieprogramma om te proberen de populatie te redden. Zoom in op de antilope die het best is aangepast aan het leven in de woestijn en in staat is zichzelf maandenlang van water te beroven.

Wie is de addax of puntneusantilope?

de toevoeging (addax nasomaculatus) is een herbivoor zoogdier dat behoort tot de orde Artiodactyla herkauwers, familie Bovidae en onderfamilie Hippotraginae (zoals de oryx). Deze grote antilope is 130 tot 170 cm lang, 95 tot 115 cm schofthoogte voor een gewicht tussen 60 en 125 kg, waarbij de mannetjes zwaarder zijn dan de vrouwtjes. Bij gevaar kan de addax een topsnelheid van 90 km/u halen, maar is niet erg duurzaam. Zijn brede hoeven maken het inderdaad gemakkelijker om op het zand te lopen, maar voorkomen dat hij snel rent. Deze woestijnhoefdier is een van de langzaamst lopende antilopen.

Hoe ziet de addax eruit?

De puntneusantilope heeft een krachtig en gedrongen lichaam, met zware vormen, getint met grijsachtig bruin in de winter. In de zomer heeft de addax een witachtige vacht die hem helpt zijn lichaamstemperatuur vast te houden, met lichtere kleuren die meer zonlicht kunnen weerkaatsen. Zijn hoofd, lichtgrijs of beige, heeft een plukje bruin haar op het voorhoofd terwijl twee witte vlekken elkaar kruisen onder zijn ogen, ter hoogte van de snuit. Het uiteinde van de snuit is versierd met een lichtbruine tint en de korte staart eindigt in een borstel van witte haren. Aan de contrasterende kleuren van zijn gezicht dankt de addax zijn bijnaam van puntneusantilope. Merk op dat zijn indrukwekkende gedraaide hoorns 55 tot 80 cm kunnen worden bij vrouwen en 70 tot 110 cm bij mannen.

In welk deel van de wereld leeft de addax?

Het historische verspreidingsgebied van de addax komt overeen met heel woestijn- en halfwoestijn Noord-Afrika, tussen het zuiden van de Sahara en het westen van de Nijlvallei. Omdat het verspreidingsgebied niet meer achteruitgaat, is de soort momenteel beperkt tot een paar kleine, gereduceerde groepen (minder dan tien individuen) die zeer fragmentarisch zijn verspreid over twee of drie regio’s van de zuidelijke en centrale Sahara. We hebben het over een strook van slechts ongeveer 600 km lang, tussen Niger en Tsjaad.

Wat is de natuurlijke habitat van de addax?

De puntneusantilope bezoekt zandvlakten, steenwoestijnen, halfwoestijnen en droge steppen met graslanden, halfstruiken en andere groenblijvende vegetatie. Behalve dat hij bestand is tegen extreme temperatuurschommelingen – van 0 tot 60°C – kan de rund honderden kilometers verderop neerslag ruiken en dan naar regenachtige gebieden gaan waar plotseling voedsel in overvloed is. De Arabische term gizu verwijst naar dit type kortstondig grasland dat zich vormt na incidentele regenbuien in de Sahara. Overdag rust de addax in in het zand gegraven holtes, naast een grote rots of aan de voet van een struik, bij voorkeur aan de schaduwzijde van de duinen, beschut tegen wind en zon.

Wat eet de puntneusantilope?

De addax wacht op het vallen van de avond om naar voedsel te zoeken. Het herbivore zoogdier beweegt zich in groepen en consumeert planten die kenmerkend zijn voor dorre en woestijngebieden: grassen, kruiden, planten en, als dat niet lukt, bladeren van doornige struiken en wortels die het met zijn hoeven opgraaft. De addax – de antilope die het meest is aangepast aan de woestijn – kan enkele maanden zonder drinken, omdat hij tevreden is met het water in het voedsel dat hij binnenkrijgt.

Welke levensstijl voor de puntneusantilope?

De addax is een sociale en gezellige soort die evolueert binnen een hiërarchische kudde van maximaal tien individuen (mannetjes, vrouwtjes en jongen) onder leiding van het oudste lid van de groep. Zo kan alleen het oudste mannetje paren met de vrouwtjes die in zijn territorium aanwezig zijn. Na een draagtijd van 8 tot 9 maanden wordt een kleine addax geboren. Het spenen vindt plaats na 3 of 4 maanden, waarna de juveniel geslachtsrijp wordt rond de leeftijd van 18 maanden voor het vrouwtje en 3 jaar voor het mannetje.

Waarom wordt de addax met uitsterven bedreigd?

De leeuw, luipaard en gevlekte hyena behoorden ooit tot de toproofdieren van de addax. De meeste van deze dieren zijn verdwenen uit het zuiden van de Sahara, de grootste bedreiging voor de antilope is de mens. In het wild bijna uitgestorven, is het rund gedecimeerd door intensieve jacht op zijn hoorns, vlees en huid. Ranchers hebben ook grote aantallen verwijderd om concurrentie met hun vee op de wei te voorkomen. Volgens de International Union for Conservation of Nature (IUCN) is de woestijnaddax misschien wel het zeldzaamste hoefzoogdier ter wereld met slechts 100 exemplaren die nog in het wild leven. Als zodanig is de soort geclassificeerd als ernstig bedreigd.

Hoe voorkom ik dat de addax uitvalt?

Om de gevlekte neusantilope voor een zekere uitsterving te behoeden, zijn er plannen voor herintroductie, met name in Marokko en Tsjaad. Tegelijkertijd helpt het beheer van populaties die zijn uitgezet in beschermde gebieden in Tunesië om de soort opnieuw te integreren in een deel van zijn historische verspreidingsgebied. Een paar honderd exemplaren worden ook gevonden in verschillende dierentuinen over de hele wereld die verantwoordelijk zijn voor het bevorderen van hun voortplanting met het oog op herintroductie. Een andere uitdaging is het elimineren van stroperij en overmatige verstoring in de smalle band waar de laatste aantallen addaxen overleven. Tegenwoordig kan alleen een samenwerking tussen overheidsinstanties, lokale gemeenschappen en niet-gouvernementele organisaties (NGO’s) het dier van een tragisch lot redden. Nu de instandhoudingsinspanningen hun vruchten hebben afgeworpen, zou hun voortzetting een toekomst kunnen bieden aan dit woestijnhoefdier.